• Autor: Katarzyna Nosal
Posiadam 50% udziałów w spółce z o.o. podobnie jak i drugi wspólnik, ponieważ spółka jest dwuosobowa. Oboje jesteśmy członkami zarządu i posiadamy zapisane w umowie spółki prawo do jednoosobowej reprezentacji spółki. W umowie spółki znajduje się zapis o konieczności uzyskania zgody zarządu na zbycie lub zastawienie udziałów. Zamierzam zbyć wszystkie moje udziały ale wspólnik nie chce wyrazić na to zgody. Czy w opisanej sytuacji mogę w imieniu spółki wyrazić zgodę na sprzedaż udziałów „sobie samemu”, jako udziałowcowi i w jakiej formie? Czy istnieje w tej kwestii jakieś orzecznictwo na które mógłbym się w razie potrzeby powołać?
Pana problem nie jest łatwy do rozwiązania. Rozpocznę od analizy przepisów, które dotyczą spraw ujętych w pytaniu, a następnie udzielę konkretnej odpowiedzi.
Zgodnie z art. 182 K.s.h. zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz zastawienie udziału umowa spółki może uzależnić od zgody spółki albo w inny sposób ograniczyć. Jeżeli zbycie uzależnione jest od zgody spółki, stosuje się przepisy § 3-5, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Zgody udziela zarząd w formie pisemnej. W przypadku gdy zgody odmówiono, sąd rejestrowy może pozwolić na zbycie, jeżeli istnieją ważne powody.
Takie też ograniczenie macie Panowie wprowadzone do swojej umowy spółki. Powszechnie uważa się, że zgoda powinna zostać wyrażona w formie uchwały zarządu (w przypadku zarządu wieloosobowego), można jednak spotkać się także z twierdzeniem, że wystarczy zwykła forma pisemna. W komentarzu do art. 182 K.s.h. Wojciecha Pyzioła czytamy: „Jak się wydaje, również odmowa wyrażenia zgody powinna następować z zachowaniem formy pisemnej. Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, zgody może udzielić samodzielnie każdy z członków zarządu (art. 204). W zasadzie zarząd może swobodnie decydować o wyrażeniu zgody; umowa spółki może jednak określać kryteria podejmowania decyzji w omawianym przedmiocie. Zgoda powinna być udzielona w zasadzie przed dokonaniem czynności; doktryna dopuszcza jednak również następcze wyrażenie zgody (tak m.in. A. Kidyba, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością…, s. 308).”
Można zatem przyjąć, że każdy z członków zarządu, skoro taki zapis zawarty jest w umowie spółki, mógłby samodzielnie wyrazić zgodę na piśmie na zbycie udziału. Jednak trzeba pamiętać, że po pierwsze w tej sytuacji mamy do czynienia z wyrażeniem zgody na dokonanie czynności przez jednego z członków zarządu, na złożenie oświadczenia woli (bo tym jest wyrażenie zgody) przez członków zarządu członkowi zarządu. W tej sytuacji Kodeks spółek handlowych wprowadza dość istotne ograniczenia.
Przede wszystkim należy mieć na uwadze art. 209 K.s.h., zgodnie z którym w przypadku sprzeczności interesów spółki z interesami członka zarządu, jego współmałżonka, krewnych i powinowatych do drugiego stopnia oraz osób, z którymi jest powiązany osobiście, członek zarządu powinien wstrzymać się od udziału w rozstrzyganiu takich spraw i może żądać zaznaczenia tego w protokole. Już ten przepis wskazuje, że członek zarządu nie powinien decydować w sprawach swoich interesów. Gdyby Pan dokonał sprzedaży na podstawie sobie samemu udzielonej zgody można by zakwestionować także umowę, jako bezskuteczną wobec spółki. Potwierdza to także art. 108 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym pełnomocnik nie może być drugą stroną czynności prawnej, której dokonywa w imieniu mocodawcy, chyba że co innego wynika z treści pełnomocnictwa albo że ze względu na treść czynności prawnej wyłączona jest możliwość naruszenia interesów mocodawcy. Przepis ten stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy pełnomocnik reprezentuje obie strony. Zgodnie z art. 109 K.c. przepisy działu niniejszego stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy oświadczenie woli ma być złożone przedstawicielowi.
Zarząd jest przedstawicielem spółki, reprezentuje ją, w związku z tym należy bezwzględnie uznać istnienie zakazu czynienia czynności prawnych samemu ze sobą przez członków zarządu i jednocześnie wspólników spółki.
W mojej ocenie nie może Pan sam sobie zgody na zbycie udziałów wyrazić. W tej sytuacji zgodę powinien wyrazić drugi członek zarządu. Jeśli nie uzyska Pan od niego zgody (przy czym odmowa wyrażenia zgody również winna zostać sporządzona na piśmie), wówczas musi Pan zastosować procedurę opisaną w art. 182 § 3 zd. 2 K.s.h. i zwrócić się o wyrażenie zgody do sądu rejestrowego.
Zgoda „samemu sobie” – konflikt interesów
Pan Kowalski, posiadający 50% udziałów w dwuosobowej spółce z o.o. i będący jednocześnie członkiem zarządu z prawem do jednoosobowej reprezentacji, zamierza sprzedać swoje udziały. Umowa spółki wymaga zgody zarządu na zbycie udziałów. Pan Kowalski zastanawia się, czy może samodzielnie, jako członek zarządu, wyrazić zgodę na sprzedaż udziałów „samemu sobie”, jako udziałowcowi. Zgodnie z art. 209 K.s.h., członek zarządu powinien wstrzymać się od udziału w rozstrzyganiu spraw, w których występuje sprzeczność interesów spółki z jego własnymi interesami. Wyrażenie zgody „samemu sobie” na sprzedaż udziałów ewidentnie stanowi taki konflikt interesów. Dodatkowo, art. 108 K.c. zakazuje pełnomocnikowi bycia drugą stroną czynności prawnej, którą dokonuje w imieniu mocodawcy, co analogicznie odnosi się do zarządu jako reprezentanta spółki. Zatem, pan Kowalski nie może skutecznie wyrazić zgody „samemu sobie” na zbycie udziałów.
Odmowa zgody przez drugiego wspólnika – co dalej?
W tej samej sytuacji, gdy pan Kowalski chce sprzedać udziały, a drugi wspólnik (również członek zarządu) odmawia wyrażenia zgody, pan Kowalski nie jest bezradny. Zgodnie z art. 182 § 3 zd. 2 K.s.h., w przypadku odmowy zgody zarządu na zbycie udziałów, wspólnik może zwrócić się do sądu rejestrowego o zezwolenie na zbycie, jeżeli istnieją ważne powody. Odmowa powinna być wyrażona na piśmie, co pozwoli na udokumentowanie faktu odmowy i ułatwi ewentualne postępowanie sądowe. W takim przypadku sąd oceni, czy istnieją „ważne powody” uzasadniające zgodę na zbycie udziałów, pomimo braku zgody zarządu.
Forma zgody zarządu – uchwała czy pismo?
Umowa spółki pana Kowalskiego zawiera zapis o konieczności uzyskania zgody zarządu na zbycie udziałów, ale nie precyzuje formy tej zgody. Co do zasady, uważa się, że zgoda powinna być wyrażona w formie uchwały zarządu (szczególnie w przypadku zarządu wieloosobowego). Jednak, jak wskazują komentarze do art. 182 K.s.h., dopuszczalna jest również zwykła forma pisemna zgody. Ważne jest, aby zgoda była udzielona na piśmie, co ułatwia dowodzenie jej udzielenia. W przypadku jednoosobowego zarządu lub sytuacji, gdy umowa spółki dopuszcza taką możliwość, pisemna zgoda jednego członka zarządu będzie wystarczająca, pod warunkiem braku konfliktu interesów, jak opisano w przykładzie 1.
Kwestia zgody zarządu na zbycie udziałów w spółce z o.o. jest złożona i wymaga uwzględnienia kilku aspektów. Przede wszystkim, umowa spółki może uzależniać zbycie udziałów od zgody zarządu, co jest powszechną praktyką. W takiej sytuacji, zgoda ta powinna być wyrażona na piśmie, a w przypadku zarządu wieloosobowego, zazwyczaj przyjmuje się formę uchwały. Kluczowym problemem jest sytuacja, w której jeden z członków zarządu chce zbyć swoje udziały i jednocześnie „sam sobie” udzielić na to zgody. Takie działanie jest niedopuszczalne ze względu na konflikt interesów, o którym mowa w art. 209 K.s.h., oraz analogiczne stosowanie art. 108 K.c. dotyczącego zakazu bycia pełnomocnikiem obu stron czynności prawnej. W przypadku odmowy udzielenia zgody przez pozostałych członków zarządu, wspólnik ma możliwość zwrócenia się do sądu rejestrowego o zezwolenie na zbycie udziałów, pod warunkiem istnienia ważnych powodów. Należy pamiętać, że odmowa również powinna być sporządzona na piśmie. Zatem, chcąc uniknąć problemów prawnych, należy przestrzegać przepisów K.s.h. i K.c., a w razie wątpliwości skonsultować się z prawnikiem.
Potrzebujesz porady prawnej w zakresie prawa spółek, a w szczególności kwestii zbywania udziałów i zgody zarządu? Oferujemy profesjonalne porady prawne online, dostosowane do Twoich indywidualnych potrzeb. Nasi doświadczeni prawnicy specjalizujący się w prawie handlowym pomogą Ci zrozumieć zawiłości przepisów, przeanalizują Twoją umowę spółki i doradzą, jakie kroki podjąć w danej sytuacji. Zapewniamy szybki kontakt, dyskrecję i kompleksowe podejście do każdego problemu. Skontaktuj się z nami już dziś i uzyskaj fachową pomoc prawną bez wychodzenia z domu.
1. Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych - Dz.U. 2000 nr 94 poz. 1037
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Katarzyna Nosal
Radca prawny od 2005 roku, absolwentka prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Udziela porad z prawa cywilnego, pracy oraz rodzinnego, a także z zakresu procedury cywilnej i administracyjnej. Ma wieloletnie doświadczenie w stosowaniu prawa administracyjnego i samorządowego. Ukończyła również aplikację sądową. Obecnie prowadzi własną kancelarię prawną.
Zapytaj prawnika
