Umowa o pracę dla prezesa spółki z o.o. i jedynego udziałowca

Czy możliwe jest zatrudnienie siebie samego na etacie członka zarządu przez jedynego wspólnika spółki z o.o.?

Jest Pan jedynym wspólnikiem w spółce z o.o. Jednocześnie jest Pan prezesem jej jednoosobowego zarządu.

Kodeks spółek handlowych (K.s.h.) nie neguje możliwości zatrudnienia członków zarządu w ramach stosunku pracy.

Co do zasady, wykluczone jest zatrudnienie siebie samego na etacie członka zarządu przez jedynego wspólnika spółki z o.o. — bo wówczas pracownik byłby podporządkowany sam sobie.

Już z uchwały Sądu Najwyższego z 8 marca 1995 r., I PZP 7/95, wynika, że wysoce wątpliwy jest status pracowniczy jedynego wspólnika spółki z o.o., zatrudnionego w tej spółce na stanowisku wiążącym się z wykonywaniem zadań należących do zarządu spółki. W takich okolicznościach nie można bowiem mówić o nawiązaniu stosunku pracy, gdyż stosunek taki byłby pozbawiony zasadniczych elementów konstrukcyjnych wymaganych od tego typu stosunku, w szczególności zaś brak byłoby w nim cechy szeroko rozumianego podporządkowania pracownika w procesie świadczenia pracy. W przeciwnym razie należałoby dopuścić możliwość istnienia podporządkowania pracownika „samemu sobie”, co pojęciowo jest wykluczone (wyroki Sądu Najwyższego z: dnia 28 lutego 2001 r., II UKN 244/00, OSNAPiUS 2002 nr 20, poz. 496; 1 czerwca 2010 r., II UK 34/10, LEX nr 619639; postanowienie Sądu Najwyższego z 11 października 2007 r., III UK 70/07, OSNP 2008 nr 23-24, poz. 366).

Zatrudnienie przez spółkę członka zarządu na podstawie umowy o pracę

W wyroku z 11 maja 2009 r., I UK 15/09, LEX nr 512998, Sąd Najwyższy uznał, iż członek zarządu spółki kapitałowej może być zatrudniony na podstawie umowy o pracę albo może wykonywać swoje czynności na podstawie stosunków o charakterze cywilnoprawnym. Zarząd był przy tym wieloosobowy. Umowa o pracę, jak i umowa cywilnoprawna powinna być zawarta w imieniu kapitałowej spółki handlowej z członkami zarządu przez radę nadzorczą lub pełnomocnika powołanego uchwałą zgromadzenia wspólników. Decydując się na ewentualne zawarcie umowy o pracę z członkiem zarządu, trzeba mieć na względzie przepisy Kodeksu pracy, zgodnie z którym istotą zatrudnienia pracowniczego jest wykonywanie pracy pod kierownictwem pracodawcy oraz w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym.

Sąd Najwyższy na gruncie spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz poglądami judykatury – stwierdza, że podstawą zatrudnienia członka zarządu nie może być w takiej sytuacji (gdy jest jedynym wspólnikiem) umowa o pracę.(tak: uchwała SN z 8 marca 1995 r., I PZP 7/95, wyrok SN z 16 grudnia 1998 r., II UKN 394/98, wyrok z 2 lipca 1998 r., II UKN 112/98, wyrok z 14 marca 2001 r., II UKN 268/00, wyrok z 23 października 2006 r., I PK 113/06 oraz wyrok z 7 kwietnia 2010 r., II UK 357/09, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 października 2004 r. I PK 488/2003, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 września 2004 r. I PK 659/2003, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2010 r. II UK 357/2009 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 marca 2008 r. II UK 155/2007).

Podstawą stanowiska SN jest to, iż w takim przypadku brak jest podporządkowania pracownika pracodawcy. Przyjmuje się, że w powyższej sytuacji doszłoby do podporządkowania wspólnika-pracownika „samemu sobie” (wspólnikowi-członkowi zarządu jako reprezentantowi pracodawcy).

W wyroku z 3 sierpnia 2011 r., sygn. I UK 8/11, Sąd Najwyższy opowiedział się przeciwko możliwości zatrudnienia jedynego członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, będącego jej jedynym wspólnikiem, na podstawie umowy o pracę, a nadto uznał, że nie jest to możliwe w sytuacji, gdy taka osoba jest „niemal jedynym wspólnikiem”. Uznał, iż brak jest możliwości zatrudnienia pracowniczego członka zarządu będącego wspólnikiem, gdy udział innego wspólnika w kapitale zakładowym spółki pozostaje iluzoryczny, wskazując na przykładowe proporcje udziałów 99/100 do 1/100.

Odmawiając cech pracowniczego zatrudnienia w przypadku czynności wykonywanych przez jedynego wspólnika na rzecz spółki w ramach zatrudnienia na stanowisku w zarządzie spółki, Sąd Najwyższy kierował się następującym rozumowaniem. Przede wszystkim elementami, bez istnienia których stosunek prawny nie może być uznany za stosunek pracy, są: 1) osobiste wykonywanie przez osobę zatrudnioną pracy zarobkowej (za wynagrodzeniem), 2) „na ryzyko” socjalne, produkcyjne i gospodarcze (ekonomiczne) podmiotu zatrudniającego, 3) w warunkach podporządkowania kierownictwu tego podmiotu (wyroki Sądu Najwyższego z 6 października 2004 r., I PK 488/03, OSNP 2005 nr 10, poz. 135 oraz z 20 marca 2008 r., II UK 155/07, LEX nr 465988; z 7 kwietnia 2010 r., II UK 357/09 i orzeczenia w nich powołane).

O takim podporządkowaniu nie może być mowy w sytuacji występowania tej samej osoby fizycznej równocześnie w kilku różnych rolach, a mianowicie w roli jedynego wspólnika (jedynego udziałowca), a więc właściciela kapitału, osoby wykonującej wszystkie uprawnienia przysługujące zgromadzeniu wspólników, jednoosobowego zarządu, w tym też jego prezesa, oraz w charakterze pracownika spółki, którego obowiązki w istocie pokrywają się z zadaniami należącymi do zarządu spółki (wyroki Sądu Najwyższego z: 7 kwietnia 2010 r., II UK 357/09, LEX nr 987623; 1 czerwca 2010 r., II UK 34/10, LEX nr 619639).

Stosownie do art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych – za prowadzenie pozarolniczej działalności uważa się wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Z tego tytułu osoby te podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym.

Zatem gdy dana osoba nie jest jedynym udziałowcem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (z tego powodu, że np.: posiada 99% udziałów), to nie podlega ubezpieczeniom społecznym jako prowadzący pozarolniczą działalność, a wg najnowszego orzecznictwa SN – jako „niemal jedyny wspólnik” nie może też skutecznie zawrzeć umowy o pracę ze spółką.

Świadczenie pracy przez jedynego wspólnika na rzecz należącej do niego spółki

Można zatem wysunąć tezę, iż świadczenie pracy przez jedynego wspólnika na rzecz należącej do niego spółki mogłoby być dopuszczalne pod warunkiem, że wspólnik nie pełniłby w spółce zadań zarządczych. Aby mógł powstać stosunek pracy pomiędzy spółką a wspólnikiem, prowadzenie spraw spółki powinno zatem zostać powierzone innej osobie – najemnemu menedżerowi, któremu wspólnik, jako pracownik wykonawczy byłby w pracy podporządkowany.

Przykładowo, jedyny wspólnik spółki z o.o. mógłby być zatrudniony w należącej do niego spółce na podstawie umowy o pracę jako kierowca i wykonywać zadania zlecone mu przez zarząd spółki lub innego bezpośredniego przełożonego. Przyznać wprawdzie należy, iż wykonywanie pracy w takim modelu może rodzić pewne wątpliwości, z uwagi na brak charakterystycznej cechy stosunku pracy, jaką jest wykonywanie pracy na ryzyko pracodawcy.

Dopuszczalność takiej formy zatrudnienia jedynego wspólnika została potwierdzona w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 2000 r. II UKN 546/99 oraz w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 2001 r. II UKN 224/2000, wobec czego brak jest podstaw do jej odrzucania. Jako że są to orzeczenia sprzed ładnych paru lat – byłbym ostrożny z przyjmowaniem za aktualne zawartych w nich poglądów. Zbyt poważne konsekwencje wiążą się z tym dla spółki oraz dla Pana.

Spółka z o.o. nie jest jednoosobową działalnością. To nie jest Pana działalność. Pan jest tylko wspólnikiem, członkiem zarządu. Działania i majątek spółki są niezależne od Pana majątku. Będąc w zarządzie, działa Pan w imieniu spółki a nie we własnym. Konieczne jest doprowadzenie do tego, by:

• spółka miała więcej niż 1 wspólnika, w tym by drugi wspólnik (przy dwóch) nie miał tylko 1% udziałów, ale więcej,
• by zarząd był co najmniej dwuosobowy.

Nadto umowa z członkiem zarządu nie powinna w zasadzie obejmować tego, co dana osoba ma robić jako członek zarządu (bo ona musi to robić – działania zarządcze). Pod uwagę trzeba brać kwestie ubezpieczenia, podatków, kosztów w spółce z tytułu zatrudnienia.

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.