Pożyczka przez osobę nie będącą wspólnikiem spółce z o.o.

Udzielenie pożyczki spółce z o.o. przez pośrednictwo wspólnika i uzyskanie dochodu w postaci odsetek

Spółka zawiera umowę pożyczki ze wspólnikiem. Wspólnik ten uzyskuje formalnie dochód w postaci odsetek. Jednak wspólnik pozyskuje środki na pożyczkę od osoby trzeciej. Osoba trzecia zawiera ze wspólnikiem umowę powiernictwa. Odsetki od pożyczki są przekazywane przez wspólnika osobie trzeciej.

W opisanej sytuacji mamy do czynienia z:

• umową powiernictwa,
• umową pożyczki od wspólnika dla spółki z o.o.

Osoba trzecia zleca wspólnikowi zawarcie ze spółką z o.o. umowy pożyczki i przekazuje na ten cel odpowiednie środki. Jest to powiernictwo fiducjarne – prawo własności rzeczy lub prawa (pieniędzy) zostaje przekazane powiernikowi, by ten nimi zarządzał w interesie powierzającego (udzielił pożyczki i uzyskał dochód w postaci odsetek).

Dla wspólnika i osoby trzeciej (jak mniemam) nie stanowi to pożyczki dla wspólnika ani darowizny. Wspólnik zawiera umowę pożyczki w imieniu własnym, ale na rachunek osoby trzeciej. Zapewne wspólnik ma zwrócić osobie trzeciej pieniądze oraz przekazać jej uzyskane korzyści (odsetki).

PCC od umowy pożyczki

Przepis art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych zawiera zamknięty katalog czynności podlegających opodatkowaniu tym podatkiem. Potwierdza to orzecznictwo sądów administracyjnych, m.in.: wyrok Naczelnego Sądu administracyjnego z 2 sierpnia 2013 r. (sygn. II FSK 2365/11), wyrok WSA w Krakowie z 21 stycznia 2011 r. (sygn. I SA/Kr 999/10) oraz wyrok WSA w Łodzi z 24 października 2014 r. (sygn. I SA/Łd 936/14).

Ustawodawca wprowadził zasadę enumeratywnego określenia czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Podatkowi podlegają następujące czynności cywilnoprawne:

a) umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,

b) umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku,

c) (uchylona)

d) umowy darowizny –w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,

e) umowy dożywocia,

f) umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat lub dopłat,

g) (uchylona)

h) ustanowienie hipoteki,

i) ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności,

j) umowy depozytu nieprawidłowego,

k) umowy spółki;

– a także zmiany umów wymienionych powyżej, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych, z zastrzeżeniem ust. 3 pkt 4.

Podatkowi podlegają zatem tylko te czynności (umowy), które zostały w ustawie wymienione. Zatem w sytuacji, gdy strony zawierają umowę i układają stosunki w jej ramach w określony sposób, to dla oceny czy powstanie obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych, w związku z dokonaniem wskazanej w ustawie czynności, miarodajne będą rzeczywiste prawa i obowiązki stron tej umowy pozwalające na ich kwalifikację pod względem prawnym i tym samym określenie, jaka umowa w rzeczywistości miała miejsce.

Ustawodawca, wprowadzając zamknięty katalog czynności podlegających opodatkowaniu, wyłączył od opodatkowania inne podobne, które nie zostały wyraźnie wskazane w przepisie. Oznacza to, że czynności niewymienione w ustawowym katalogu nie podlegają opodatkowaniu, nawet gdy wywołują skutki w sferze gospodarczej takie same bądź podobne do tych, które zostały w nim wyliczone.

Umowa powiernicza

Powiernictwo jako instytucja prawna nie jest uregulowane w prawie polskim. Zatem umowa powiernicza należy do kategorii umów nienazwanych. Podstawą do konstruowania czynności powierniczych jest zasada swobody kontraktowej. Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Najczęściej podstawą do skonstruowania umowy powierniczej jest umowa-zlecenie. Prawa i obowiązki stron tej umowy należy zasadniczo oceniać według przepisów o zleceniu.

Zgodnie z art. 734 § 1 Kodeksu cywilnego (K.c.) – przez umowę-zlecenie przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie (tutaj to umowa pożyczki dla spółki). W braku odmiennej umowy zlecenie obejmuje umocowanie do wykonania czynności w imieniu dającego zlecenie. Przepis ten nie uchybia przepisom o formie pełnomocnictwa (art. 734 § 2 K.c.).

Dokonanie czynności prawnej w imieniu dającego zlecenie

Jak wynika z powołanego art. 734 K.c. – istotą umowy-zlecenia jest dokonanie określonej czynności prawnej w imieniu dającego zlecenie lub jeżeli tak stanowi umowa w imieniu własnym lecz na rachunek zlecającego. W tym ostatnim wypadku wszelkie nabycie praw lub rzeczy ma charakter powierniczy (fiduicjalny), a przyjmujący zlecenie ma obowiązek wydać zlecającemu wszystko, co przy wykonaniu zlecenia dla niego uzyskał, chociażby w imieniu własnym (art. 740 zdanie drugie K.c.).

Z opisu wynika, że wspólnik nabył od osoby trzeciej pieniądze i jednocześnie zawarł z tą osobą umowę powierniczą, zgodnie z którą pieniądze te miał pożyczyć spółce z o.o. Wspólnik dostał pieniądze w celu ich posiadania przez siebie w imieniu własnym, ale na rachunek osoby trzeciej, a celem owego posiadania jest udzielenie pożyczki spółce.

Mając powyższe na uwadze, a także to, że zawarta umowa będzie oceniona przez fiskusa (w razie kontroli) jako umowa powiernicza, można stwierdzić, że czynność bezpłatnego przeniesienia na wspólnika przez osobę trzecia pieniędzy (w ramach zawartej przez nich umowy powierniczej) – jako czynność niewymieniona w art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych – nie będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych i tym samym nie powstanie obowiązek do zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych.

W myśl art. 9 pkt 10 ustawy o PCC zwalnia się od podatku pożyczki udzielane: „10 (...) i) przez wspólnika (akcjonariusza) spółce kapitałowej; (…)”. Co oznacza, że pożyczka od wspólnika dla spółki jest zwolniona z PCC.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych - Dz.U. 2000 nr 86 poz. 959
3. Wyrok Naczelnego Sądu administracyjnego z 2 sierpnia 2013 r. sygn. II FSK 2365/11
4. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 21 stycznia 2011 r. sygn. I SA/Kr 999/10

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.