Umorzenie udziałów nabytych przez spółkę z o.o. od swojego wspólnika

Umorzenie udziałów nabytych przez spółkę od swojego wspólnika 

Umorzenie udziałów regulują przepisy art. 199 Kodeksu spółek handlowych (K.s.h.).

„Art. 199. § 1. Udział może być umorzony jedynie po wpisie spółki do rejestru i tylko w przypadku, gdy umowa spółki tak stanowi. Udział może być umorzony za zgodą wspólnika w drodze nabycia udziału przez spółkę (umorzenie dobrowolne) albo bez zgody wspólnika (umorzenie przymusowe). Przesłanki i tryb przymusowego umorzenia określa umowa spółki. (...)

§ 6. Umorzenie udziału z czystego zysku nie wymaga obniżenia kapitału zakładowego.”

Skutkiem umorzenia udziałów nabytych przez spółkę od swojego wspólnika jest ich „zniknięcie” prawne. Udziały te przestają funkcjonować jako wyznacznik praw danego wspólnika. Często jest to związane z utratą statusu wspólnika, a zatem wszystkich praw udziałowych w spółce.

Umorzenia udziałów własnych spółki z czystego zysku

Umorzenia udziałów własnych spółki z czystego zysku – nie wymaga obniżenia kapitału zakładowego spółki. W realnym bycie oznacza to, że pomimo umorzenia udziałów, kapitał zakładowy spółki nie musi ulec żadnej zmianie, a na pewno nie musi być obniżony.

Warunkiem umożliwiającym dokonanie umorzenia udziałów z czystego zysku jest występowanie w spółce czystego zysku, czyli formalnie nadwyżki środków spółki nad jej kapitałem zakładowym.

Źródłem finansowania umorzenia jest zysk spółki, wypracowany, zatrzymany w niej w formie np. kapitału zakładowego lub odpowiedniego funduszu. Źródłem pokrycia wynagrodzenia wspólnika, którego udziały są umarzane, nie są środki uwolnione z kapitału zakładowego wskutek jego obniżenia, ale ów zysk.

W następstwie takiej operacji powstaje dysproporcja pomiędzy spółką a wartością kapitału zakładowego spółki.

Jeśli źródłem umorzenia jest czysty zysk, a nie kapitał zakładowy, to powstaje różnica między sumą wartości nominalnej udziałów nieumorzonych (lub jak chcą niektórzy – iloczynem liczby udziałów nieumorzonych i ich wartości nominalnej) a wartością kapitału zakładowego. Nie jest to jednak sytuacja nieprawidłowa lub zakazana przez prawo. Nie rodzi ona potrzeby prawnej jednoczesnego lub późniejszego podwyższania wartości nominalnej udziałów nieumorzonych. Wspólnicy nie są zobowiązani jako Zgromadzenie Wspólników do podejmowania w tym zakresie jakichkolwiek uchwał celem „dopasowania” stanu faktycznego do sytuacji.

Zatem różnica ta:

• może pozostać w takim stanie, jaki zaistniał po umorzeniu lub
• uchwałą wspólników może zostać zlikwidowana (ale nie musi).

Likwidacja tej dysproporcji w praktyce powinna polegać na dostosowaniu wartości nominalnej udziałów nieumorzonych do kwoty kapitału zakładowego spółki.

Umorzenie udziałów bez naruszenia kapitału zakładowego

Ponieważ część udziałów przestaje istnieć, zrozumiałym jest, że udziałów nieumorzonych jest mniej niż przed umorzeniem. Zatem jedynym rozsądnym wyjściem jest dopasowanie wartości nominalnej udziałów nieumorzonych do kwoty kapitału zakładowego.A takie dopasowanie nie oznacza nic innego jak podniesienie ich wartości nominalnej i uchwał zgromadzenia wspólników o zmianie umowy spółki.

Jak wskazał Sąd Najwyższy – Izba Cywilna w swym orzeczeniu z dnia 9 kwietnia 1997 roku, III CZP 15/97):

1. Umorzenie udziałów bez naruszenia kapitału zakładowego polega na zmniejszeniu ich liczby, przy zachowaniu na niezmienionym poziomie wielkości kapitału zakładowego.
2. W wyniku tej operacji dochodzi do powstania takiego stanu rzeczy, w którym suma wartości zachowanych (nadal istniejących) udziałów jest niższa od kapitału zakładowego.
3. Stosunek, w jakim udziały danego wspólnika pozostają do wysokości kapitału zakładowego, określa proporcję, w jakiej wspólnik partycypuje w majątku spółki.
4. Z chwilą umorzenia części udziałów z zysku, bilansowa wielkość kapitału zakładowego nie ulega zmianie.
5. Zmniejsza się natomiast suma wartości nominalnych wszystkich udziałów.
6. W ten sposób powstaje luka odpowiadająca różnicy między dwoma wskazanymi wielkościami.
7. Tej luki jednak nie może być w fazie zawiązania spółki. Suma udziałów musi odpowiadać bezwzględnie wysokości kapitału zakładowego na etapie powstania spółki. Kapitał zakładowy bowiem spełnia funkcję gwarancyjną wobec wierzycieli spółki.
8. W dalszej działalności spółki nie ma szczególnych racji, aby zgodność ta istniała. Funkcja gwarancyjna wyraża się wówczas tym, że kapitał zakładowy wiąże bilansowo część aktywów spółki. Udział pozostaje tylko oznaczeniem proporcji, w której wspólnik partycypuje w spółce.
9. Jeżeli część udziałów zostaje umorzona, to zmienia się tym samym wielkość uprawnień w spółce.
10. Z zasady swobody umów (art. 353 K.c.) należy wyprowadzić uprawnienie wspólników do powiązania umorzenia udziałów z zysku, z powzięciem jednocześnie uchwały zmieniającej umowę spółki i dostosowującej wartość pozostałych po umorzeniu udziałów do niezmienionej wysokości kapitału zakładowego. Wspólnikom pozostawałaby przy tym swoboda decyzji co do sposobu uzgodnienia sumy udziałów z wielkością kapitału zakładowego. Takie rozwiązanie nie naruszy funkcji gwarancyjnej kapitału zakładowego wobec wierzycieli spółki.

A to oznacza, że w razie umorzenia w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością części udziałów z czystego zysku dopuszczalne jest powzięcie przez wspólników uchwały zmieniającej umowę spółki i dostosowującej wartość pozostałych po umorzeniu udziałów do niezmienionej wysokości kapitału zakładowego. Dopuszczalne, ale nie jest to obowiązkowe.

Takie dopasowanie jest, jak się wydaje, bardzo prostą operacją matematyczną.

• Dzielimy kwotę kapitału zakładowego przez liczbę udziałów nieumorzonych (jakie pozostały).
• W ten sposób uzyskujemy wartość nominalną jednego udziału dla liczby udziałów nieumorzonych.
• Zmieniamy umowę spółki (uchwała)

Wszystko jest teoretycznie w porządku. Kapitał nie uległ zmianie, część udziałów jest umorzona, udziały mają ustaloną, nową wartość nominalną (po umorzeniu).

Zabieg taki nie stanowi podwyższenia kapitału zakładowego i nie może być z nim utożsamiany. Wręcz przeciwnie, akcentuje się wyraźnie istnienie (pozostawienie) kapitału zakładowego na dotychczasowym (niezmienionym) poziomie.

Umorzenie udziałów i utrata statusu wspólnika

W przypadku umorzenia udziałów i utraty statusu wspólnika – zarząd zobowiązany jest odnotować zmiany w księdze udziałów i wywiązać się z obowiązków wobec sądu rejestrowego. Do akt rejestrowych spółki należy złożyć podpisaną przez wszystkich członków zarządu nową listę wspólników; ewentualnie zmiany w zakresie wspólników, którzy podlegają ujawnieniu w KRS.

Ustawa o rachunkowości wskazuje, że udziały nabyte od wspólnika celem umorzenia zalicza się do aktywów krótkoterminowych i ujmuje w księgach rachunkowych z uwzględnieniem art. 36a ust. 2 i 3 ustawy o rachunkowości.

„Art. 36a. 2. W przypadku umorzenia akcji własnych, dodatnią różnicę między ich wartością nominalną a ceną nabycia należy odnieść na kapitał zapasowy. Ujemną różnicę należy ująć jako zmniejszenie kapitału zapasowego, a pozostałą część ujemnej różnicy, przewyższającą kapitał zapasowy, jako stratę z lat ubiegłych i opisać w informacji dodatkowej w sprawozdaniu finansowym za rok, w którym nastąpiło obniżenie kapitału zakładowego.

3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się do udziałów własnych spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, z wyjątkiem umorzenia udziałów bez obniżenia kapitału zakładowego. W przypadku umorzenia udziałów własnych nabytych w drodze egzekucji, bez obniżenia kapitału zakładowego, wartość udziałów własnych według ceny nabycia należy ująć jako zmniejszenie kapitału rezerwowego utworzonego w celu ich umorzenia.

Z ustawy o rachunkowości nie wynika żaden obowiązek dopasowywania wartości udziałów nieumorzonych do kwoty kapitału zakładowego spółki.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych - Dz.U. 2000 nr 94 poz. 1037
2. Orzeczenie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 9 kwietnia 1997 roku, III CZP 15/97

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.