• Autor: Tomasz Krupiński
Aktem fundacyjnym została powołana fundacja, jest w trakcie rejestracji do KRS. Założyłem ją wraz z drugim fundatorem i on właśnie chce się jednak wycofać. Czy jest możliwa jego rezygnacja z aktu fundacyjnego za porozumieniem stron z jednoczesnym uzupełnieniem dokumentów rejestrowych do KRS? Zależy mi na zachowaniu złożonego wniosku w KRS. Chciałbym uniknąć składania kolejnego, bo wiąże się to z wydłużeniem terminu otrzymania wpisu.
Zgodnie z art. 3 ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach:
„1. Oświadczenie woli o ustanowieniu fundacji powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Zachowania tej formy nie wymaga się, jeżeli ustanowienie fundacji następuje w testamencie.
2. W oświadczeniu woli o ustanowieniu fundacji fundator powinien wskazać cel fundacji oraz składniki majątkowe przeznaczone na jego realizację.
3. Składnikami majątkowymi, o których mowa w ust. 2, mogą być pieniądze, papiery wartościowe, a także oddane fundacji na własność rzeczy ruchome i nieruchomości”.
Przede wszystkim należy zaznaczyć, że wycofanie się z aktu fundacyjnego budzi wątpliwości, z pewnością jeżeli chodzi o wycofanie się za porozumieniem stron, gdyż akt taki nie jest umową.
Aktem fundacyjnym jest oświadczenie woli zmierzające do ustanowienia fundacji, w którym wskazano jej cele i majątek przeznaczony na ich realizację. Akt fundacyjny nie tworzy fundacji, ale złożenie tego oświadczenia jest pierwszą z trzech czynności niezbędnych do jej powstania (akt fundacyjny, ustanowienie statutu, wpis do Krajowego Rejestru Sądowego).
W doktrynie występują rozbieżności co do charakteru prawnego aktu. Odosobniony jest pogląd, że akt fundacyjny to czynność prawna rozporządzająca między żyjącymi, przeważa natomiast stanowisko, według którego akt fundacyjny jest jednostronną czynnością prawną mającą charakter zobowiązujący, dokonaną pod warunkiem zawieszającym.
Natomiast w uzasadnieniu uchwały z 12 kwietnia 2007 r., III CZP 26/07, odwołano się do wymienionych wyżej orzeczeń oraz do tych poglądów doktryny, które uznają akt o ustanowieniu fundacji za oświadczenie woli zmierzające do ustanowienia fundacji i wskazujących, że jest to jednostronna czynność prawna o charakterze zobowiązującym, i stwierdzono, że nie budzi wątpliwości, iż akt o ustanowieniu fundacji jest jednostronną czynnością prawną. Konsekwencją tego jest stwierdzenie, że odnoszą się do niego przepisy dotyczące czynności prawnych, w tym zwłaszcza art. 56, 58 i 65 K.c.
Należy podzielić pogląd, że akt fundacyjny jest czynnością prawną zobowiązującą, dokonaną pod warunkiem zawieszającym. Fundator zobowiązuje się bowiem do świadczenia (przeniesienia własności składników majątkowych wymienionych w art. 3 ust. 3 u.f.) na rzecz fundacji, która ma uzyskać osobowość prawną. Do tej chwili obowiązek świadczenia przez fundatora jest zawieszony.
Po uzyskaniu przez fundację osobowości prawnej fundator jest obowiązany spełnić świadczenie. Gdy tego obowiązku nie wykonuje, fundacja może dochodzić jego wykonania na zasadach ogólnych.
W piśmiennictwie prezentowany jest pogląd, że za wykonanie zobowiązania fundator odpowiada wobec fundacji na tych samych zasadach, według których odpowiada darczyńca względem obdarowanego tytułem przyrzeczonej, a niewykonanej darowizny (art. 891 i n. K.c.).
Konsekwencją przyjęcia zobowiązującego charakteru aktu fundacyjnego jest dopuszczalność odwołania tego aktu (por. art. 61 § 1 K.c.). Możliwość taka istnieje do czasu powstania fundacji, tj. do wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego.
Odwołujący nie ma obowiązku podawania powodu odwołania. Oświadczenie o odwołaniu aktu fundacyjnego powinno być złożone w formie aktu notarialnego (art. 3 ust. 1 u.f. per analogiam).
Oświadczenie o odwołaniu aktu fundacyjnego może złożyć fundator. Jednak gdy oświadczenie woli o utworzeniu fundacji złożyło kilka osób, do odwołania go konieczne jest złożenie oświadczenia przez wszystkie te osoby.(por. Stowarzyszenia i fundacje, Paweł Suski, 2011, komentarz do art. 3)
Tak więc w Pana przypadku oświadczenie dwóch fundatorów traktowane jest jako jedno zobowiązanie, tak więc biorąc pod uwagę powyższe poglądy doktryny prawa (Sąd Najwyższy w tym zakresie nie zajmował stanowiska) – zachowanie aktu fundacyjnego ze zmianą o odwołaniu swojego oświadczenia przez jednego z fundatorów jest niedopuszczalne.
Dopuszczalne jest natomiast dokonanie aktu fundacyjnego przez pełnomocnika, należy więc uznać, że odwołać go można również w ten sposób. Jest to czynność przekraczająca zwykły zarząd, nie wystarcza zatem udzielenie pełnomocnictwa ogólnego (art. 98 K.c.), lecz konieczne jest pełnomocnictwo do dokonania tej czynności. Pełnomocnictwo powinno być udzielone w formie aktu notarialnego (art. 99 § 1 K.c. w zw. z art. 3 ust. 1 u.f.).
Na marginesie także wskażę, że niemożliwe będą zmiany aktu fundacyjnego po rejestracji fundacji. W uzasadnieniu uchwały z 12 kwietnia 2007 r., III CZP 26/07, Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na różnice między aktem fundacyjnym a statutem, wynikające przede wszystkim z ich funkcji. Funkcją aktu fundacyjnego jest ustanowienie fundacji, statutu zaś – umożliwienie jej działania przez określenie jej organizacji i sposobu działania. Ustanowienie fundacji wymaga oświadczenia woli fundatora, statut jednak może być sporządzony także przez inny podmiot. Ze względu na swoją „założycielską” funkcję akt fundacyjny po zarejestrowaniu fundacji nie może ulegać zmianom, podczas gdy zmiana statutu jest dopuszczalna.
Tak więc dopiero po uzyskaniu przez fundację osobowości prawnej zobowiązanie fundatora może być realizowane, bowiem wtedy jest on obowiązany przenieść własność składników majątkowych i dlatego konieczne jest ich dokładne określenie. W sytuacji gdy jest kilku fundatorów, niezbędne jest również wskazanie, jakie składniki, a w wypadku pieniędzy – jaką kwotę każdy z nich przeznacza na realizację celu fundacji. Jest to o tyle ważne, gdyż jeśli fundator nie wywiąże się z zobowiązania, to po uzyskaniu przez fundację osobowości prawnej, czyli po dokonaniu przez sąd wpisu do KRS, fundacja może dochodzić swoich praw na zasadach ogólnych, czyli określonych w Kodeksie cywilnym.
Tak więc w opisanym przez Pana przypadku możliwe jest cofnięcie aktu fundacyjnego przez wszystkich fundatorów jednocześnie w formie aktu notarialnego, gdyż – jak było to zaznaczone powyżej – złożenie takiego oświadczenia przez jednego z nich będzie bezskuteczne.
Przykład 1: Fundacja ekologiczna "Czysta Rzeka"
Dwóch przyjaciół, pasjonatów ochrony środowiska, Jan i Piotr, postanowiło założyć fundację "Czysta Rzeka", której celem miała być ochrona lokalnych rzek i jezior. Sporządzili akt fundacyjny, w którym zobowiązali się przekazać na rzecz fundacji określone środki finansowe oraz sprzęt do badań wody. W trakcie procedury rejestracyjnej w KRS, Piotr, z powodu nagłych problemów finansowych w swojej firmie, zdecydował się wycofać z projektu. Jan, chcąc kontynuować ideę, stanął przed dylematem. Zgodnie z obowiązującym prawem, wycofanie jednego z fundatorów wymaga odwołania całego aktu fundacyjnego przez obu fundatorów, co wiązałoby się z koniecznością ponownego rozpoczęcia procedury rejestracyjnej. Ostatecznie, Jan zdecydował się na rozmowę z Piotrem i zaproponował mu tymczasowe zawieszenie jego zaangażowania finansowego, z obietnicą powrotu do projektu, gdy sytuacja Piotra się ustabilizuje. W akcie notarialnym, obaj fundatorzy odwołali pierwotny akt fundacyjny i sporządzili nowy, w którym Jan figurował jako jedyny fundator, zadeklarowawszy pokrycie całości wkładu finansowego. Po zarejestrowaniu fundacji, Jan rozpoczął działalność, a po pewnym czasie Piotr, zgodnie z umową, ponownie dołączył do projektu, wnosząc obiecany wkład.
Przykład 2: Fundacja wspierająca młodych artystów "Paleta Talentów"
Małżeństwo, Anna i Tomasz, postanowiło założyć fundację "Paleta Talentów", mającą na celu wspieranie młodych artystów. W akcie fundacyjnym zadeklarowali przekazanie na rzecz fundacji swojej kolekcji obrazów oraz środków pieniężnych. Po złożeniu wniosku do KRS, ale przed wpisem fundacji do rejestru, doszło między nimi do poważnego konfliktu, w wyniku którego Anna postanowiła wycofać się z projektu. Tomasz, zdecydowany kontynuować ideę, stanął przed koniecznością odwołania aktu fundacyjnego. Z uwagi na fakt, że oboje byli fundatorami, konieczne było ich wspólne oświadczenie woli o odwołaniu aktu. Ostatecznie, po wielu rozmowach, oboje zgodzili się na odwołanie aktu fundacyjnego. Tomasz sporządził nowy akt, w którym figurował jako jedyny fundator i zadeklarował przekazanie na rzecz fundacji jedynie części pierwotnie planowanych środków.
Przykład 3: Fundacja historyczna "Strażnicy Pamięci"
Grupa pasjonatów historii, z inicjatywy pana Marka, postanowiła założyć fundację "Strażnicy Pamięci", której celem miało być kultywowanie pamięci o lokalnych wydarzeniach historycznych. W akcie fundacyjnym, pan Marek zadeklarował przekazanie na rzecz fundacji cennego archiwum rodzinnego oraz środków finansowych. Pozostali członkowie grupy mieli pełnić funkcje w zarządzie fundacji i aktywnie działać na rzecz realizacji jej celów. Po złożeniu wniosku do KRS, pan Marek, z powodu nagłej choroby, zmuszony był zrezygnować z aktywnego udziału w projekcie. Z uwagi na fakt, że był jedynym fundatorem, mógł samodzielnie odwołać akt fundacyjny, co też uczynił. Następnie, po pewnym czasie, gdy jego stan zdrowia się poprawił, pan Marek ponownie sporządził akt fundacyjny, tym razem z uwzględnieniem zmian w pierwotnych założeniach, m.in. z mniejszym wkładem finansowym, uwzględniającym jego obecną sytuację.
Rezygnacja fundatora po podpisaniu aktu fundacyjnego jest możliwa do momentu wpisu fundacji do KRS, poprzez odwołanie aktu w formie notarialnej. W przypadku wielu fundatorów, odwołanie wymaga zgody wszystkich. Po rejestracji fundacji, zmiany aktu fundacyjnego są niemożliwe.
Potrzebujesz pomocy prawnej w związku z założeniem, funkcjonowaniem lub likwidacją fundacji? Oferujemy kompleksowe doradztwo prawne, obejmujące m.in. sporządzanie i opiniowanie aktów fundacyjnych i statutów, reprezentację przed KRS, doradztwo w zakresie zmian w fundacji oraz pomoc w procesie likwidacji. Skontaktuj się z nami, aby uzyskać profesjonalną pomoc prawną dostosowaną do Twoich potrzeb.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia12 kwietnia 2007 r., sygn. akt III CZP 26/07
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Tomasz Krupiński
Radca prawny z kilkunastoletnim doświadczeniem, magister prawa, absolwent Wydziału Prawa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Specjalizuje się w prawie nieruchomości i prawie lokalowym (wykup mieszkań, najem, eksmisje, zasiedzenia itp.) oraz w prawie rodzinnym (rozwody, alimenty, podział majątku itp.). Doradza też wspólnotom mieszkaniowym i zarządcom nieruchomości (sam również ma uprawnienia zarządcy). Prowadzi własną kancelarię i reprezentuje naszych klientów w sądach.
Zapytaj prawnika
