Zabezpieczenie spółki cywilnej na wypadek śmierci wspólnika

Majątek wspólny wspólników spółki cywilnej

Wyjaśnienia zacznę od tego, że spółka cywilna nie jest tworem, który ma jakieś prawa i majątek. To umowa, w ramach której dwaj przedsiębiorcy prowadzący własne działalności gospodarcze współpracują. Majątek, jakim spółka się posługuje, to tak naprawdę majątek wspólny wspólników. Kwestie funkcjonowania spółki cywilnej reguluje Kodeks cywilny, nie Kodeks spółek handlowych. Zgodnie z art. 863 K.c. wspólnik nie może rozporządzać udziałem we wspólnym majątku wspólników ani udziałem w poszczególnych składnikach tego majątku. W czasie trwania spółki wspólnik nie może domagać się podziału wspólnego majątku wspólników. W czasie trwania spółki wierzyciel wspólnika nie może żądać zaspokojenia z jego udziału we wspólnym majątku wspólników ani z udziału w poszczególnych składnikach tego majątku.

Rozszerzenie składu osobowego spółki cywilnej

Rozszerzenie składu osobowego spółki jest zagadnieniem kontrowersyjnym, aczkolwiek jest obecnie już dopuszczalną formą poszerzenia działalności spółki. W doktrynie przyjmuje się, że zmiana składu osobowego spółki, polegająca na wstąpieniu do spółki nowego wspólnika, możliwa jest jedynie przez zmianę umowy spółki za zgodą jej wierzycieli. Potwierdzeniem tego jest wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 13 września 1995 r. SA/Ka 1686/94, który stwierdził, że poszerzenie składu osobowego spółki cywilnej jest możliwe tylko przez zawarcie nowej umowy między dotychczasowymi i nowymi wspólnikami.

Zatem, aby mógł Pan wstąpić do spółki, należałoby zawrzeć z rodzicami nową umowę spółki. Wycena przez rzeczoznawcę wartości wkładów nie jest konieczna.

Śmierć wspólnika spółki cywilnej

Jeśli wspólników jest dwóch, w przypadku śmierci jednego z nich spółka, rzecz jasna, przestaje istnieć. Majątek stanowiący współwłasność łączną wspólników staje się majątkiem we współwłasności ułamkowej, a udział wspólnika zmarłego dziedziczą jego spadkobiercy na normalnych zasadach. Kodeks cywilny przewiduje też taką możliwość, że w umowie spółki można zastrzec, że spadkobiercy wspólnika wejdą do spółki na jego miejsce. W wypadku takim powinni oni wskazać spółce jedną osobę, która będzie wykonywała ich prawa. Dopóki to nie nastąpi, pozostali wspólnicy mogą sami podejmować wszelkie czynności w zakresie prowadzenia spraw spółki. Ta opcja Państwa z całą pewności nie interesuje. Natomiast w przypadku śmierci wspólnika bez tego zastrzeżenia, tak, jak już pisałam  spółka nie ma racji bytu, a udział zmarłego staje się jego spadkiem. Oznacza to, że rodzeństwo jak najbardziej będzie miało prawa do wartości majątku wspólników w określonym prawem spadkowym udziale. Jak Pan to nazwał - procentowy udział w „majątku spółki”. To też oznacza, że można postanowić w umowie o dział spadku, że udział te przypadnie tylko jednemu z nich.

Przekazanie przedsiębiorstw firmie syna i likwidacja spółki cywilnej

Opcja, którą Pan zaproponował, jest opcją najbardziej wygodną dla osiągnięcia Pańskiego celu. Omówmy więc to rozwiązanie.

Jeśli chce Pan w miejsce rodziców prowadzić ich działalność gospodarczą z wyłączeniem rodzeństwa, najlepszym rozwiązaniem jest przekazanie ich przedsiębiorstwa Panu i zamknięcie – likwidacja spółki. Spółka cywilna nie ma wprawdzie majątku, ale w ramach tej spółki przedsiębiorcy mogą prowadzić wspólnie określone przedsiębiorstwo. Zgodnie z art. 55(1) Kodeksu cywilnego – przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej. Obejmuje ono w szczególności:

1. oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);
2. własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;
3. prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;
4. wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;
5. koncesje, licencje i zezwolenia;
6. patenty i inne prawa własności przemysłowej;
7. majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;
8. tajemnice przedsiębiorstwa;
9. księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Przedsiębiorstwo może być przedmiotem obrotu, w tym darowizny. Stąd też można zastosować tę drogę w celu przekazania przedsiębiorstwa dziecku jeszcze za życia rodziców.

W tym celu w pierwszej kolejności powinien Pan założyć przed dokonaniem darowizny własną działalność. Następnie rodzice, jako wspólnicy spółki, powinni podjąć uchwałę o dokonaniu darowizny przedsiębiorstwa na Pana rzecz. Jeśli w skład przedsiębiorstwa wchodzą nieruchomości, darowizna taka musi zostać dokonana w formie aktu notarialnego. Jeśli ich nie ma – zbycie powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi.

W ciągu 6 miesięcy od zawarcia umowy darowizny należy zgłosić ten fakt do urzędu skarbowego w celu uzyskania zwolnienia od podatku od darowizn. Przy umowie w formie aktu notarialnego to notariusz składa zawiadomienie o darowiźnie do urzędu skarbowego.

Po dokonaniu darowizny rodzice muszą zlikwidować spółkę i wyrejestrować swoje działalności. Wymaga to oczywiście dokonania końcowych spisów – spis z natury pozostałych środków, towarów, rzeczy, które powinny w tym przypadku być zerowe.

Jeśli w skład przedsiębiorstwa wchodzą środki pieniężne, ich przekazanie musi być udokumentowane poprzez przelew z rachunku bankowego spółki cywilnej na rachunek Pana działalności.

Czy przy darowiźnie przedsiębiorstwa trzeba będzie zapłacić podatki?

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (ustawa o VAT) – opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (art. 7 ust. 1 ustawy o VAT). Jednak zgodnie z art. 6 pkt 1 ustawy o VAT – przepisów ustawy nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Zatem i w Państwa przypadku podatek odpadnie.

Zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – przepisów tejże ustawy nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn, zatem ani otrzymanie, ani darowanie przedsiębiorstwa w drodze darowizny nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym.

Przy umowie darowizny może powstać obowiązek zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych jednakże jedynie w zakresie, w jakim doszło do przejęcia długów i ciężarów.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - Dz.U. 2004 nr 54 poz. 535
3. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 13 września 1995 r. SA/Ka 1686/94

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.