Jak zamienić jednoosobową działalność męża na spółkę cywilną żony i męża?

Charakterystyka spółki cywilnej

Zgodnie z treścią art. 860 § 1 Kodeksu cywilnego (K.c.): „Przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów.”.

Spółka cywilna jest umownym stosunkiem cywilnoprawnym, a ściślej zobowiązaniem, w którym wspólnicy zobowiązują się do świadczenia polegającego na dążeniu do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w oznaczony sposób, w szczególności przez wniesienie wkładów (art. 860 § 1 K.c.).

Pojęcie wspólnego celu gospodarczego jest w doktrynie zwykle rozumiane szeroko. Oznacza mianowicie uzyskanie korzyści gospodarczych, materialnych, dających się ocenić w pieniądzu (S. Grzybowski, w: System, t. III, cz. 1, s. 802; zob. też Longchamps de Bérier, Zobowiązania 1948, s. 589-590; W. Pyzioł, Spółka cywilna, s. 28; Radwański, Panowicz-Lipska 2010, s. 329; odmiennie A. W. Wiśniewski, Prawo o spółkach, s. 58 i nast., zdaniem którego pojęcie celu gospodarczego jest węższe od pojęcia celu materialnego). Nie ulega poza tym wątpliwości, że cel gospodarczy według art. 860 § 1 K.c. jest pojęciem zdecydowanie szerszym od pojęć działalności gospodarczej i działalności zarobkowej (zob. art. 3 PrPrzeds). W szczególności cel gospodarczy oczywiście nie może sprowadzać się wyłącznie do osiągania zysku (zob. A. Herbet, Spółka cywilna, s. 209; tenże, w: System PrPryw, t. 16, 2016, s. 791 oraz powołaną tam literaturę; A. Nowacki, w: Osajda, Komentarz KC 2017, IIIB, s. 1085).

W doktrynie od lat zdecydowanie przeważa pogląd, zgodnie z którym spółka cywilna nie ma osobowości prawnej (zob. szerzej A. Herbet, w: System PrPryw, t. 16, 2016, s. 803 i nast.). Pogląd ten znajduje normatywną podstawę przede wszystkim w sformułowaniu art. 33 K.c., zgodnie z którym – osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną. W orzecznictwie SN zdecydowanie przeważa stanowisko, według którego spółka cywilna nie ma zdolności prawnej także w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej [zob. uchw. SN(7) z 26.1.1996 r., III CZP 111/95, OSNC 1996, Nr 5, poz. 63].

Umowa spółki cywilnej i jej wspólnicy

Członkami spółki cywilnej, a więc wspólnikami, mogą być wszystkie podmioty prawa cywilnego, tj. osoby fizyczne oraz osoby prawne, a także tzw. ułomne osoby prawne, którym ustawa przyznaje zdolność prawną. Członkostwo w spółce cywilnej powstaje w wyniku zawarcia umowy spółki (art. 860 K.c.) lub zmiany już istniejącej umowy spółki polegającej na przystąpieniu – przyjęciu nowego wspólnika.

Stosunek spółki powstaje w wyniku zawarcia umowy. Taka umowa jest jedynym i konstytutywnym zdarzeniem kreującym spółkę. Spółka cywilna nie wymaga bowiem, w odróżnieniu np. od również niebędących osobami prawnymi spółki jawnej i komandytowej, wpisu do żadnego rejestru. Użycie w art. 860 § 1 K.c. wyrazu „wspólnicy”, a więc liczby mnogiej, oznacza, że owych wspólników zawierających umowę musi być co najmniej dwóch. Może ich być oczywiście więcej; ustawa nie wskazuje maksymalnej liczby wspólników. Mimo to umowa spółki jest zawsze dwustronna, bowiem po jednej stronie występuje jeden wspólnik, drugą zaś stronę stanowią wszyscy pozostali. Zgodnie z art. 860 § 2 K.c. umowa spółki powinna być stwierdzona na piśmie. Forma pisemna została w tym wypadku zastrzeżona jedynie ad probationem, skoro wyżej wymieniony przepis nie przewiduje rygoru nieważności (zob. art. 74 K.c.).

Założenie działalności gospodarczej i podpisanie umowy spółki

Chcąc założyć spółkę cywilną, powinna Pani z mężem podpisać umowę takiej spółki. Jak zostało to już powiedziane, spółka cywilna nie ma osobowości prawnej, nie może więc być podmiotem praw i obowiązków – to Państwo jako wspólnicy posiadają zdolność do czynności prawnej. Dlatego też, chcąc przystąpić do spółki, powinna Pani także założyć działalność gospodarczą, gdyż przedsiębiorcami są wspólnicy, a nie spółka cywilna. W art. 2 ust. 2 Prawa działalności gospodarczej za przedsiębiorców uznawano osoby fizyczne, osoby prawne oraz niemające osobowości prawnej spółki prawa handlowego, które zawodowo, we własnym imieniu, podejmują i wykonują działalność gospodarczą; obecnie, według art. 4 ust. 1 Prawa przedsiębiorców (ustawa z dnia 6 marca 2018 r. Dz. U. 2018 poz. 646) – przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą (definicję tej działalności zamieszczono początkowo w art. 2 ust. 1 Prawa działalności gospodarczej, później w art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, a obecnie w art. 3 Prawa przedsiębiorców). Zgodnie z art. 2 ust. 3 Prawa działalności gospodarczej (obecnie art. 4 ust. 2 Prawa przedsiębiorców) za przedsiębiorców uznawano także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Konsekwentnie również w art. 36 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym pominięto spółki cywilne w wykazie przedsiębiorców, wymieniono zaś w nim osoby fizyczne wykonujące działalność gospodarczą. Na podstawie zaś art. 1a ust. 3 przepisów wprowadzających ustawę o KRS – osoby fizyczne, które do 31.12.2000 r. wykonywały działalność gospodarczą jako wspólnicy spółek cywilnych, zostały zobowiązane w terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie Prawa Działalności Gospodarczej dostosować formę wykonywanej działalności do wymagań (w tekście przepisu „wymogów”) tej ustawy.

Po sporządzeniu umowy spółki cywilnej, należy ją zarejestrować w CEIDG, a także kolejnych organach – odpowiednio w US i ZUS.

Przy przystępowaniu do spółki cywilnej konieczne jest wniesienie wkładu. Zgodnie z art. 861 K.c.: „Wkład wspólnika może polegać na wniesieniu do spółki własności lub innych praw albo na świadczeniu usług.”. Przepisy Kodeksu cywilnego nie wymagają wniesienia wkładu w określonym czasie po zawarciu umowy spółki. Jest to rozwiązanie trafne. Narzucenie wspólnikom przez ustawodawcę terminu wniesienia wkładów nie miałoby żadnego uzasadnienia, skoro wspólnicy i tak odpowiadają solidarnie za zobowiązania spółki cywilnej całym swoim majątkiem bez ograniczenia. Wniesienie wkładów nie służy więc wykreowaniu masy majątkowej, z której wierzyciele spółki mieliby się zaspokajać wobec braku odpowiedzialności lub ograniczonej odpowiedzialności wspólników za zobowiązania takiej spółki.

Majątek spółki cywilnej

W przypadku spółki cywilnej ważne jest także wyjaśnienie kwestii majątku spółki. Majątek spółki jest majątkiem wspólnym wspólników, a nie majątkiem spółki, która przecież nie posiada osobowości prawnej. Jest to wszakże majątek wyodrębniony z majątków osobistych wspólników. W wyroku z 20.06.2007 r., V CSK 132/07, Legalis, Sąd Najwyższy podkreślił, że w wypadku zawiązania spółki prawa cywilnego funkcjonują równolegle obok siebie odrębne masy majątkowe należące do poszczególnych wspólników oraz spółki (wspólność łączna wspólników), przy czym ustawa nie wyklucza przesunięć majątkowych pomiędzy tymi masami. Zakazu takich przesunięć nie można też wyprowadzić z istoty spółki cywilnej, czy też szerzej – z istoty stosunku zobowiązaniowego. Dokonanie nakładów z majątku spółki cywilnej na majątek stanowiący współwłasność ułamkową wspólników tej spółki nie jest sprzeczne z naturą tego stosunku zobowiązaniowego. Wspólność majątku wspólników jest wspólnością łączną (tzw. wspólnością do niepodzielnej ręki; zob. Longchamps de Bérier, Zobowiązania, 1948, s. 591), a nie wspólnością w częściach ułamkowych. Wspólność łączna, a zwłaszcza współwłasność łączna, charakteryzuje się tym, że wynika ze szczególnego stosunku prawnego o charakterze osobistym (tu: stosunku spółki cywilnej), który łączy określone osoby węzłem wcześniejszym i podstawowym. Nie stanowi ona samodzielnego stosunku prawnego, ale jest konsekwencją owego stosunku podstawowego, którego jest korelatem w sferze prawa rzeczowego. Wspólność (współwłasność) łączna nie może ani powstać, ani istnieć bez wspomnianego stosunku podstawowego (Z. K. Nowakowski, w: System, t. II, s. 387-388).

Podsumowanie

Jak widać, procedura stworzenia spółki cywilnej nie jest sformalizowania, dla jej realnego bytu wystarczające jest sporządzenie umowy w formie pisemnej i ujawnienie tego faktu w odpowiednich organach. Zaś co do korzyści utworzenia spółki cywilnej: taka spółka to jedynie umowa wspólników, między którymi powstaje wspólność łączna; przedsiębiorcami w spółce są wspólnicy, bo spółka nie ma osobowości prawnej. Jedyną więc korzyścią tak naprawdę jest pomoc innego przedsiębiorcy w prowadzeniu działalności gospodarczej. Trzeba także dodać, iż spółka cywilna podlega podatkowi VAT, bez znaczenia jest więc także wysokość uzyskiwanych dochodów. Jak wynika z art. 860 K.c., spółka cywilna istnieje, gdy posiada wspólników. Na wypadek śmierci wspólnika można zastosować art. 872 K.c., zgodnie z którym: „Można zastrzec, że spadkobiercy wspólnika wejdą do spółki na jego miejsce. W wypadku takim powinni oni wskazać spółce jedną osobę, która będzie wykonywała ich prawa. Dopóki to nie nastąpi, pozostali wspólnicy mogą sami podejmować wszelkie czynności w zakresie prowadzenia spraw spółki.”. Dlatego też, jeżeli mają Państwo na uwadze ciągłość prowadzenia działalności, to jak najbardziej spółka cywilna może to zagwarantować.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.