Gdy wspólnik spółki jawnej działa na jej szkodę

Działanie wspólnika sprzeczne z interesami spółki

Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych¹ (K.s.h.) każdy wspólnik spółki jawnej ma obowiązek działania w interesie spółki. Podejmowanie czynności, o których Pan wspomina, może wypełniać znamiona działań przeciwnych.

Zgodnie z K.s.h.:

„Art. 56. § 1. Wspólnik obowiązany jest powstrzymać się od wszelkiej działalności sprzecznej z interesami spółki.

§ 2. Wspólnik nie może, bez wyraźnej lub domniemanej zgody pozostałych wspólników, zajmować się interesami konkurencyjnymi, w szczególności uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki jawnej, partner, komplementariusz lub członek organu spółki.”

Podejmowane działania mogą mieć na celu osłabienie finansowe spółki, a co się z tym wiąże, osłabienie finansowe wspólników i zapewnienie sobie pozycji w spółce, a także ewentualnie przymuszenie wspólników do zbycia udziałów.

Dodatkowo należy wskazać, iż działania wspólnika mogą wypełniać również znamiona wskazane w paragrafie 2 wspomnianego artykułu, gdyż zgodnie z orzecznictwem, działalność konkurencyjna może także wyrażać się poprzez jednoosobową działalność gospodarczą.

Działalność konkurencyjna lub na szkodę spółki

Za działalność konkurencyjną lub na szkodę spółki może być poczytywana działalność jak wskazana w orzeczeniach:

Wyrok Sądu Apelacyjnego sygn. akt I ACa 157/13 z dnia 30 kwietnia 2013 r.:

„Jedynie zatem tytułem przypomnienia wskazać należy, że na płaszczyźnie art. 56 K.s.h., z tą podstawą bowiem powód wiąże swe roszczenie, wspólnik ma obowiązek powstrzymać się od wszelkiej działalności sprzecznej z interesami spółki. Interesy spółki należy rozumieć szeroko i kategoryzować je ściśle względem faktycznej sytuacji ekonomicznej i organizacyjnej. Wynikający z art. 56 K.s.h. zakaz konkurencji stanowi konkretyzację ogólnego wymogu lojalnego współdziałania wspólników w interesie spółki. Działalność konkurencyjna nie jest bowiem zgodna z ciążącym na wspólnikach obowiązkiem wspierania i rozwijania spółki. Przepis art. 56 K.s.h. służy również interesom spółki w takim zakresie, że cała działalność jej wspólników ma być skierowana na jej dalszy rozwój, a nie na wspieranie innych, konkurencyjnych spółek lub prywatnych interesów poszczególnych wspólników. Zakaz konkurencji polega na zabronieniu dokonywania wszelkich czynności, które można uznać za godzące w interesy spółki, ale tylko takich, które wiążą się z konkurencyjnym współuczestniczeniem na rynku. Zajmowanie się interesami konkurencyjnymi może dotyczyć każdej formy prowadzenia działalności gospodarczej, tj. przez przedsiębiorcę jednoosobowego, w formie udziału w spółdzielni, członkostwa w organach przedsiębiorstwa państwowego, które jest konkurencyjne.”

Wyrok Sądu Apelacyjnego sygn. akt I ACa 550/08 z dnia 3 lutego 2009 r.

„Definicję działalności konkurencyjnej formułować należy na gruncie art. 56 § 1 i 2 KSH, który stanowi, że wspólnik obowiązany jest powstrzymać się od wszelkiej działalności sprzecznej z interesami spółki. Wspólnik nie może, bez wyraźnej lub domniemanej zgody pozostałych wspólników, zajmować się interesami konkurencyjnymi, w szczególności uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki jawnej, partner, komplementariusz lub członek organu spółki. Wynikający z art. 56 KSH zakaz konkurencji stanowi konkretyzację ogólnego wymogu lojalnego współdziałania wspólników w interesie spółki. Działalność konkurencyjna nie jest bowiem zgodna z ciążącym na wspólnikach obowiązkiem wspierania i rozwijania spółki. Przepis art. 56 KSH służy również interesom spółki w takim zakresie, że cała działalność jej wspólników ma być skierowana na jej dalszy rozwój, a nie na wspieranie innych, konkurencyjnych spółek lub prywatnych interesów poszczególnych wspólników. Zakaz konkurencji polega na zabronieniu dokonywania wszelkich czynności, które można uznać za godzące w interesy spółki, ale tylko takich, które wiążą się z konkurencyjnym współuczestniczeniem na rynku. Zajmowanie się interesami konkurencyjnymi może dotyczyć każdej formy prowadzenia działalności gospodarczej, tj. przez przedsiębiorcę jednoosobowego, w formie udziału w spółdzielni, członkostwa w organach przedsiębiorstwa państwowego, które jest konkurencyjne. Kodeks spółek handlowych natomiast szczególne znaczenie w tym zakresie przypisuje udziałowi w spółkach jako wspólnika spółki cywilnej, osobowych spółek handlowych oraz jako członka organu spółki z o.o. lub akcyjnej.”

Wyłączenie wspólnika działającego na szkodę spółki

W sytuacji, w której uznają Państwo wspólnika za „winnego” takiej działalności, mogą Państwo wystąpić o wyłączenie go ze spółki:

„Art. 63. § 1. Każdy wspólnik może z ważnych powodów żądać rozwiązania spółki przez sąd.

 § 2. Jeżeli jednak ważny powód zachodzi po stronie jednego ze wspólników, sąd może na wniosek pozostałych wspólników orzec o wyłączeniu tego wspólnika ze spółki.

 § 3. Przeciwne postanowienia umowy są nieważne.”

Odpowiedzialność za takie działania przewiduje również Kodeks karny² (K.k.):

„Art. 296. § 1. Kto, będąc obowiązany na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, wyrządza jej znaczną szkodę majątkową, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.”

Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego sygn. akt II AKa 203/12 z dnia 27 września 2012 r.:

„W konkluzji Sąd Apelacyjny stwierdził, że bezpośrednim przedmiotem ochrony przestępstwa z art. 296 K.k. w odniesieniu do czynów popełnionych na szkodę spółek kapitałowych jest interes spółki, naruszony niegospodarnością w zajmowaniu się jej majątkiem lub sprawami gospodarczymi, a nie interes wspólników spółki, gdyż gospodarowanie majątkiem spółki nie polega na zarządzaniu prywatnym majątkiem wspólnika (akcjonariusza).”

Powództwo o wyłączenie wspólnika ze spółki

Podsumowując odpowiedź – działania wspólnika na szkodę spółki mogą być poczytywane w kontekście zarówno wskazanym w K.s.h. jaki i odpowiedzialności karnej. Mają Państwo możliwość wyłączenia wspólnika ze spółki. Niestety wyłączenie nie może być dokonane samodzielnie przez pozostałych wspólników – nie wystarczy uchwała wspólników o wykluczeniu wspólnika ze spółki. Wyłączenie następuje wyrokiem sądowym – o wyłączeniu wspólnika sąd orzeka wyrokiem, który ma charakter konstytutywny i wywołuje skutek na przyszłość. Powództwo o wyłączenie wspólnika powinno zostać złożone przez wszystkich pozostałych wspólników, przyjmuje się, że jednorazowo można żądać wykluczenia tylko jednego wspólnika. Właściwy jest sąd gospodarczy. Wykluczenie (zmianę składu osobowego wspólników spółki) należy zgłosić sądowi rejestrowemu – złożyć wniosek o zmianę wpisu w KRS, powołując się na prawomocny wyrok o wyłączeniu wspólnika.

Alternatywą dla dosyć kosztownej, długotrwałej i jednak często niepewnej co do skutków (ryzyko co do oceny zaistnienia ważnego powodu przez sąd orzekający) procedury wyłączenia wspólnika jest wprowadzenie do umowy spółki instytucji przymusowego wykupu udziału spółkowego (ogółu praw i obowiązków wspólnika w spółce jawnej). Umiejętne uregulowanie procedury przymusowego wykupu w umowie spółki pozwala na pozbycie się wspólnika bez udziału sądu (w razie zaistnienia przesłanek uzasadniających uruchomienie tej procedury określonych umową spółki).

Źródła:

1. Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych - Dz.U. 2000 nr 94 poz. 1037
2. Wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 30 kwietnia 2013 r.sygn. akt I ACa 157/13
3. Wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 3 lutego 2009 r. sygn. akt I ACa 550/08
4. Wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 27 września 2012 r.sygn. akt II AKa 203/12

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.