• Data: 2025-01-19 • Autor: Adam Dąbrowski
Nasza spółka cywilna posiada 3 wspólników. Jeden ze wspólników przysłał listem poleconym wypowiedzenie udziałów w trybie natychmiastowym z powodu braku zaufania na dzień 31 marca. Jak przeprowadzić zmianę, jakie dokumenty i gdzie złożyć?
Według umowy wspólnik ma prawo wypowiedzenia umowy spółki na jeden miesiąc przed końcem roku obrachunkowego. Według Kodeksu cywilnego natomiast:
„Art. 869. § 1. Jeżeli spółka została zawarta na czas nieoznaczony, każdy wspólnik może z niej wystąpić wypowiadając swój udział na trzy miesiące naprzód na koniec roku obrachunkowego.
§ 2. Z ważnych powodów wspólnik może wypowiedzieć swój udział bez zachowania terminów wypowiedzenia, chociażby spółka była zawarta na czas oznaczony. Zastrzeżenie przeciwne jest nieważne”.
No i wspólnik skorzystał z posiadanego uprawnienia. Jeden wspólnik występuje, ale spółka trwa nadal z uwagi na to, ze pozostało w niej co najmniej dwóch wspólników. Nadal jest czynnym podatnikiem VAT-u z tym samym NIP-em. Konieczne staje się m.in. dokonanie rozliczenia ze wspólnikiem występującym.
Spółka cywilna nie posiada osobowości prawnej i jest rodzajem umowy regulowanej przez przepisy Kodeksu cywilnego.
Zgodnie z art. 871 wspólnikowi występującemu ze spółki zwraca się w naturze rzeczy, które wniósł do niej do używania, oraz wypłaca się w pieniądzu wartość jego wkładu oznaczoną w umowie spółki, a w braku takiego oznaczenia – wartość, którą wkład ten miał w chwili wniesienia. Nie ulega zwrotowi wartość wkładu polegającego na świadczeniu usług, albo na używaniu przez spółkę rzeczy należących do wspólnika.
Ponadto wypłaca się występującemu wspólnikowi w pieniądzu taką część wartości wspólnego majątku pozostałego po odliczeniu wartości wkładów wszystkich wspólników, jaka odpowiada stosunkowi, w którym występujący wspólnik uczestniczył w zyskach spółki.
Wspólnikowi ze spółki zwraca się w naturze rzeczy wniesione do spółki do używania. W tym kontekście warto zauważyć, iż w przypadku zwrotu rzeczy oddanych do używania nie uwzględnia się zmiany wartości rzeczy (w szczególności jej obniżenia). W praktyce nie istnieją jednak przeciwwskazania, aby w umowie spółki cywilnej określić odmienne zasady. W szczególności umowa spółki może przewidywać obniżenie wartości rzeczy lub nawet może uwzględniać zatrzymanie rzeczy w spółce połączone ze zwrotem wspólnikowi ekwiwalentu wartości (przykładowo gdy rzecz wniesiona do używania ma decydujące znaczenie dla prowadzonej przez spółkę działalności).
Drugim składnikiem prawa do majątku spółki jest wypłata w pieniądzu na rzecz występującego wspólnika wartości jego wkładu. Dotyczy to wypłaty wartości rzeczy wniesionych na własność, wartości innych praw majątkowych wniesionych do spółki, a także wartości wkładów pieniężnych. Zwrotowi nie podlega wartość wkładu polegającego na świadczeniu usług przez wspólnika.
Na część majątku spółki przypadającą występującemu wspólnikowi składa się również część wartości wspólnego majątku, pozostałego po odliczeniu wartości wkładów wszystkich wspólników, odpowiadająca stosunkowi, w jakim wspólnik uczestniczył w zysku. Wartość tej pozostałej części majątku należy obliczyć, odejmując wartość wkładów wszystkich wspólników (również występującego), określoną w umowie spółki, a w braku takiego wskazania, wartość, jaką wkłady te posiadały w chwili wniesienia. Odliczeniu nie podlega wartość usług oraz używania rzeczy wniesionych w tym celu do spółki, bowiem wkłady te nie wchodzą w skład wspólnego majątku.
Dodatkowo wspólnik nie ma prawa do udziału w zyskach ani nie uczestniczy w stratach ze spraw niezakończonych w chwili jego wystąpienia ze spółki.
Rozliczenie z występującym wspólnikiem powinno przypadać na dzień jego wystąpienia ze spółki, a więc dzień ustania wobec niego stosunku prawnego spółki. Dzień ten określa się w zależności od sposobu wystąpienia wspólnika. Może nastąpić to z dniem upływu terminu wypowiedzenia bądź w dniu złożenia oświadczenia woli o wypowiedzeniu bez zachowania terminu wypowiedzenia,).
Rozliczenie możliwe jest na zasadzie porozumienia wszystkich wspólników, niezależnie od formy rozstania się.
SN uznaje, że występujący ze spółki wspólnik nie nabywa uprawnienia do oznaczonego udziału w majątku wspólnym, a jedynie możliwość żądania wypłaty ekwiwalentu za pozostawione prawa majątkowe. SN podkreślił wyraźnie, że wspólnik, nie mając prawa do określonego udziału w majątku wspólnym, nie mógłby nim dysponować. Wspólnicy pozostający spółki cywilnej powinni podjąć decyzję o zmianie proporcji udziałów. W celu prawidłowego udokumentowania niniejszego zdarzenia, należy sporządzić aneks do umowy spółki lub dokonać zmiany przez uchwałę wspólników (pod warunkiem, że umowa spółki dopuszcza taką możliwość). W obu przypadkach niezbędna jest forma pisemna.
Przeprowadzenie zmiany procentowego udziału wspólników w spółce cywilnej jest możliwe w formie uchwały wspólników. Jednak uchwała tego typu treści musi być dopuszczalna przez umowę spółki. W przypadku, gdy umowa spółki nie przewiduje takiej możliwości, zmiana procentowego udziału wspólników jest możliwa poprzez aneks do umowy spółki. Zarówno uchwała wspólników, jak i aneks do umowy spółki musi być sporządzony w formie zwykłej, pisemnej.
O zmianie procentowego udziału wspólników w spółce cywilnej, czy to na podstawie uchwały, czy też aneksu umowy spółki, musi zostać poinformowany naczelnik właściwego urzędu skarbowego. Zgłoszenia zmiany proporcji udziałów w spółce cywilnej należy dokonać w terminie 7 dni od dnia podjęcia uchwały.
Zmiana proporcji praw wspólników do udziału w zysku spółki cywilnej musi zostać uwzględniona także w rozliczeniu podatku dochodowego poszczególnych wspólników.
Zaczynając od dnia wejścia w życie uchwały o zmianie udziałów lub aneksu do umowy spółki, wspólnicy powinni obliczać swój dochód, uwzględniając zmieniony procent przypadających na nich przychodów i kosztów ich uzyskania.
Zmiana proporcji udziałów w spółce cywilnej nie jest informacją podlegającą ujawnieniu ani w urzędzie statystycznym, ani też w ewidencji działalności gospodarczej.[PRZYCISK_4]
Wskutek wystąpienia lub opuszczenia na mocy porozumienia wspólników:
wspólnik opuszczający staje się wierzycielem spółki,
spółka jest dłużnikiem wspólnika opuszczającego ją.
W związku z wystąpieniem wspólnika należy sporządzić spis z natury (remanent) oraz sporządzić wykaz składników majątku zawierający liczbę porządkową, określenie (nazwę) składnika majątku, datę nabycia składnika majątku, kwotę wydatków poniesionych na nabycie składnika majątku, kwotę wydatków poniesionych na nabycie składnika majątku zaliczoną do kosztów uzyskania przychodów, wartość początkową, metodę amortyzacji, sumę odpisów amortyzacyjnych na dzień likwidacji.
Wykaz powinien zawierać także wysokość wypłaconych środków pieniężnych należnych wspólnikom z tytułu udziału w spółce na dzień wystąpienia.
Według rozporządzenia sprawie KPIR:
„§ 24. 1. Podatnicy są obowiązani do sporządzenia i wpisania do księgi spisu z natury towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, produkcji w toku, wyrobów gotowych, braków i odpadów, zwanego dalej »spisem z natury«, na dzień 1 stycznia, na koniec każdego roku podatkowego, na dzień rozpoczęcia działalności w ciągu roku podatkowego, a także w razie utraty w ciągu roku podatkowego prawa do opłacania podatku na podstawie ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. z 2019 r. poz. 43, 1495, 1649 i 2200), zmiany wspólnika, zmiany proporcji udziałów wspólników lub likwidacji działalności”.
Na podstawie art. 24 ust. 3a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych „w razie wystąpienia wspólnika ze spółki niebędącej osobą prawną, sporządza się wykaz składników majątku na dzień wystąpienia wspólnika z takiej spółki. Wykaz powinien zawierać co najmniej następujące dane: liczbę porządkową, określenie (nazwę) składnika majątku, datę nabycia składnika majątku, kwotę wydatków poniesionych na nabycie składnika majątku oraz kwotę wydatków poniesionych na nabycie składnika majątku zaliczoną do kosztów uzyskania przychodów, wartość początkową, metodę amortyzacji, sumę odpisów amortyzacyjnych oraz wysokość wypłaconych środków pieniężnych należnych wspólnikom z tytułu udziału w spółce niebędącej osobą prawną na dzień wystąpienia”.[PRZYCISK_5]
Opierając się na uchwale Sądu Najwyższego, z dnia 9 lutego 2007 r., sygn. akt III CZP 164/06, oraz wyroku z dnia 4 kwietnia 2008 r., sygn. akt I CSK 473/07, należy przyjąć, że wystąpienie ze spółki, w której wspólnikom przysługuje współwłasność łączna nieruchomości, wymaga zachowania formy szczególnej obowiązującej przy przeniesieniu własności nieruchomości.
W uzasadnieniu do wyroku z dnia 4 kwietnia 2008 r. Sąd uznał, że „zmiana kręgu wspólników spółki cywilnej, w której wspólnikom przysługuje współwłasność łączna nieruchomości, przystąpienie nowego wspólnika lub wystąpienie dotychczasowego, niewątpliwie prowadzi do zmiany stosunków własnościowych nieruchomości”.
W praktyce oznacza to, że gdy nieruchomość należy do majątku wspólnego wspólników (współwłasność łączna), wówczas porozumienie o wystąpieniu wspólnika powinna być zawarte w formie aktu notarialnego; ewentualnie wspólnik składa oświadczenie o wystąpieniu w formie pisemnej z podpisem poświadczonym notarialnie o samo dotyczy wystąpienia wspólnika w wyniku zgodnego porozumienia.
Co do innych składników majątkowych (innych niż nieruchomość) wystarczy zwykła forma pisemna oświadczenia o wystąpieniu lub porozumień w tym zakresie.[PRZYCISK_6]
Wspólnik występujący powinien dokonać stosownego wpisu w ewidencji CEIDG- wykreślenia całkowitego lub tylko formy działania spółce cywilnej. Nadto konieczne może być wyrejestrowanie się przez niego z ubezpieczeń jako tych, którzy podlegają ubezpieczeniu z tytułu prowadzenia działalności. Jeżeli zostali zgłoszeni członkowie rodziny, te osoby zostają również wyrejestrowane.
Spółka powinna dokonać zgłoszenia aktualizacyjnego.
Zmiana składu osobowego spółki cywilnej jest zdarzeniem neutralnym w VAT. Okoliczność wystąpienia wspólników w ramach spółki – jak również sama zmiana umowy spółki – nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. A więc i zgłoszeniom. Podatnikiem jest dla VAT-u spółka.
Samą tylko zmianę składu osobowego należy uwidocznić – w urzędzie statystycznym oraz w skarbowym.
Działania:
Ustalenie brzmienia umowy spółki po wstąpieniu wspólnika – zwłaszcza co do nazwy.
Ustalenie wkładu wspólnika występującego ze spółki dla potrzeb rozliczenia.
Spis z natury na dzień wyjścia ze spółki (celem rozliczenia spółki i wspólników do tego dnia).
Wykaz składników.
Zmiana umowy spółki.
Zgłoszenie zmian w spółce cywilnej do GUS i US.
Rozliczenie ze wspólnikiem występującym.[PRZYCISK_7]
Jan, jeden z trzech wspólników w spółce cywilnej, postanawia wystąpić ze spółki na koniec roku obrachunkowego. Jan wniósł do spółki samochód firmowy, który teraz wraca do niego w naturze, ponieważ taki był zapis w umowie. Spółka wypłaca mu również wartość jego wkładu pieniężnego oraz część majątku pozostałego po odliczeniu wkładów wszystkich wspólników. Reszta wspólników, Maria i Piotr, kontynuują działalność spółki, która zachowuje ten sam NIP i status podatnika VAT.
Anna, wspólniczka w czteroosobowej spółce cywilnej, postanawia nagle wystąpić ze spółki z powodów zdrowotnych, korzystając z możliwości wypowiedzenia umowy bez zachowania terminu wypowiedzenia. Na mocy porozumienia, pozostali wspólnicy zgadzają się na spłatę jej wkładu pieniężnego oraz wartości części majątku, w której miała udział. Anna otrzymuje również zwrot sprzętu, który wnosiła do spółki do używania. Spółka przeprowadza formalności i nadal funkcjonuje na dotychczasowych zasadach.
Tomasz, jeden z dwóch wspólników w małej spółce cywilnej zajmującej się sprzedażą detaliczną, decyduje się na wypowiedzenie swojego udziału z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia na koniec roku. Spółka wypłaca mu wartość wkładu oraz część wartości majątku wspólnego zgodnie z jego udziałem w zyskach. Po jego odejściu drugi wspólnik, Karol, staje się jedynym właścicielem spółki i dokonuje zmiany umowy, a także odpowiednich zgłoszeń w urzędach.
Tekst omawia procedury i zasady dotyczące wystąpienia wspólnika ze spółki cywilnej, w tym tryb wypowiedzenia umowy, sposób rozliczenia wkładu oraz majątku wspólnego. Zgodnie z Kodeksem cywilnym wspólnik może wystąpić ze spółki zawartej na czas nieoznaczony, zachowując trzymiesięczny okres wypowiedzenia na koniec roku obrachunkowego lub bez zachowania terminu z ważnych powodów. W przypadku wystąpienia wspólnika spółka musi rozliczyć z nim wkład wniesiony do spółki, zarówno w postaci rzeczy, jak i środków pieniężnych. Zmiany w składzie osobowym spółki wymagają formalności, takich jak aktualizacja umowy spółki, zgłoszenie do urzędów, oraz sporządzenie wykazu majątku na dzień wystąpienia wspólnika. Spółka zachowuje swój status podatkowy, o ile pozostanie w niej co najmniej dwóch wspólników.
Wystąpienie wspólnika ze spółki cywilnej to proces, który wymaga nie tylko precyzyjnego działania, ale także znajomości przepisów prawa. Jeśli chcesz uniknąć błędów i niejasności związanych z rozliczeniem wkładu, zmianą umowy czy obowiązkami podatkowymi, skorzystaj z porad prawnych online. Nasi eksperci pomogą Ci sprawnie przejść przez wszystkie formalności, zapewniając profesjonalne wsparcie na każdym etapie. Skontaktuj się z nami już teraz, aby uzyskać pomoc dostosowaną do Twojej sytuacji!
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 23.12.2019 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów - Dz.U. z 2019 r. poz. 2544
3. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - Dz.U. 1991 nr 80 poz. 350
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Adam Dąbrowski
Radca prawny.
Zapytaj prawnika