Wystąpienie wspólnika ze spółki cywilnej

Zgodnie z art. 860 § 1 Kodeksu cywilnego (K.c.)¹ – przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów. Umowa spółki oparta jest na zaufaniu między osobami zaangażowanymi w realizację wspólnego celu gospodarczego. W świetle powyższego jako istotną cechę spółki cywilnej wymienia się zasadę niezmienności składu osobowego wspólników.

Przyjmuje się, że zmiana składu osobowego spółki, tj. wstąpienie do spółki nowego wspólnika, możliwa jest jedynie przez zmianę umowy spółki, za zgodą jej wierzycieli. Poglądy te zgodne są z treścią art. 863 § 1 Kodeks spółek handlowych (K.s.h.)², zgodnie z którym wspólnik nie może rozporządzać udziałem we wspólnym majątku wspólników ani udziałem w poszczególnych składnikach tego majątku. Nie może też przenieść tego udziału na inną osobę. Ponadto w czasie trwania spółki wspólnik nie może wnosić o podział wspólnego majątku wspólników. Art. 863 K.s.h. ma charakter bezwzględnie obowiązujący, przez co wspólnicy nie mogą klauzulami umownymi ustanawiać swobody rozporządzania udziałem w majątku wspólnym. W związku z tym zmiana wspólnika lub przystąpienie do spółki nowego wspólnika może nastąpić – oprócz wyjątku z 872 K.s.h. – jedynie przez zmianę lub zawarcie nowej umowy spółki. Na potwierdzenie tego wskazuję wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 13 września 1995 r. SA/Ka 1686/94, w którym WSA stwierdził, że „poszerzenie składu osobowego spółki cywilnej jest możliwe tylko przez zawarcie nowej umowy między dotychczasowymi i nowymi wspólnikami”.

Środki pieniężne otrzymane przez wspólnika spółki cywilnej z tytułu wystąpienia z takiej spółki są przychodem z działalności gospodarczej.

Dochodem z tego tytułu jest różnica między uzyskanym przychodem (otrzymanymi środkami pieniężnymi) a wydatkami na nabycie lub objęcie prawa do udziałów w spółce. Przychód powstanie z chwilą faktycznego otrzymania przez występującego wspólnika kwot pieniężnych ze spółki.

Jednocześnie ustawodawca wskazuje na określone kwoty otrzymane przez ustępującego wspólnika, które nie stanowią przychodu podatkowego. Do przychodów z działalności gospodarczej nie zalicza się środków pieniężnych otrzymanych przez wspólnika występującego z takiej spółki, w części odpowiadającej uzyskanej przed wystąpieniem przez wspólnika nadwyżce przychodów nad kosztami ich uzyskania, pomniejszonej o wypłaty dokonane z tytułu udziału w tej spółce.

Przychodem z działalności gospodarczej są również przychody z odpłatnego zbycia składników majątku otrzymanych w związku z wystąpieniem wspólnika ze spółki cywilnej.

Wspólnik występujący ze spółki cywilnej zapłaci więc podatek od dochodu określonego jako różnica między przychodem uzyskanym z odpłatnego zbycia a wydatkami poniesionymi na ich nabycie lub wytworzenie, niezaliczonymi w jakiejkolwiek formie do kosztów uzyskania przychodów przez wspólnika lub spółkę.

Podatek nie należy się od przychodów z odpłatnego zbycia składników majątku otrzymanych w związku z wystąpieniem wspólnika ze spółki cywilnej, jeżeli od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym wspólnik wystąpił ze spółki, do dnia odpłatnego zbycia otrzymanych składników majątku upłynęło sześć lat i odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej.

W przypadku zaś otrzymania przez wspólnika występującego ze spółki cywilnej równocześnie środków pieniężnych i innych składników majątku – jednoczesne zastosowanie znajdą obie omówione wyżej regulacje. Każda z nich w odniesieniu do odpowiedniej postaci składników majątku, otrzymanych w związku z wystąpieniem ze spółki.

Nadmienić należy, że w przypadku wystąpienia wspólnika ze spółki niebędącej osobą prawną należy sporządzić wykaz składników majątku na dzień wystąpienia wspólnika z takiej spółki.

Obowiązek sporządzania wykazu składników majątku nie zwalnia podatników z obowiązku dokonania zwykłego remanentu (spisu z natury) towarów i materiałów na dzień zmiany wspólników. W remanencie trzeba też ująć wyposażenie.

Przystąpienie nowych wspólników do spółki cywilnej nie podlega opodatkowaniu PIT. Poglądy powyższe wskazano w interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 30 kwietnia 2010 r., znak IPPB1/415-94/10-5/MT. Będzie się jednak wiązało się obowiązkiem sporządzenia spisu z natury na dzień poprzedzający wstąpienie nowych wspólników, gdyż spis ten jest niezbędny przy ustalaniu wysokości podatku dochodowego każdego z występujących wspólników.

W przypadku gdyby postanowili Państwo pozostawić jedną osobę w spółce, sytuacja wyglądałaby następująco:

Obowiązki w zakresie VAT związane z likwidacją takiej spółki określa art. 14 ustawy VAT³, zgodnie z którym opodatkowaniu podlegają towary własnej produkcji i towary, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy, w przypadku rozwiązania spółki cywilnej lub handlowej niemającej osobowości prawnej. Zasad tych nie stosuje się do podatników zwolnionych na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy VAT (czyli z uwagi na niewielkie obroty). Przy czym opodatkowane są tylko te towary, w stosunku do których przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Na dzień rozwiązania spółki należy sporządzić spis z natury takich towarów (chodzi tu nie tylko o towary handlowe, ale też np. wyposażenie, a nawet środki trwałe). Informację o dokonanym spisie z natury, o ustalonej na jego podstawie wartości i o kwocie podatku należnego, należy dołączyć do deklaracji podatkowej składanej za okres obejmujący dzień rozwiązania spółki.

Jeśli w związku z likwidacją spółki jeden ze wspólników dokona odpłatnego zbycia składników majątku na rzecz drugiego ze wspólników, który prowadził będzie indywidualną działalność gospodarczą (kontynuację działalności spółki), to dla pierwszego z nich będzie to przychód z działalności gospodarczej. Chodzi oczywiście o składniki powstałe przy likwidacji spółki. W takim przypadku przychód ten będzie podlegał podatkowi od dochodu.

Jeśli jednak majątek spółki sprzedany zostanie wspólnikowi, który rozpocznie indywidualną działalność gospodarczą jeszcze przed likwidacją tego podmiotu, to w spółce powstanie dodatkowy przychód i dochód związany ze sprzedażą środków trwałych i wyposażenia.

Z jednej strony powstanie przychód do rozliczenia w spółce, ale u wspólnika, który rozpoczął działalność gospodarczą, powstaną koszty uzyskania przychodu i w tej części wydatek (podatek) się wyzeruje.

Zgodnie z Interpretacją Izby Skarbowej w Warszawie z 9 marca 2012 r. (IPPP1/443-1731/11-4/EK): „skutkiem przekazania całego przedsiębiorstwa wnioskodawcy na dzień rozwiązania spółki cywilnej nie wystąpią towary, w stosunku do których przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. W związku z powyższym po stronie wnioskodawcy nie wystąpi obowiązek, o którym mowa w art. 14 ust. 5 ustawy o VAT.”

Zgodnie z Kodeksem cywilnym:

„Art. 860 § 1. Przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów.

§ 2. Umowa spółki powinna być stwierdzona pismem.

Art. 861 § 1. Wkład wspólnika może polegać na wniesieniu do spółki własności lub innych praw albo na świadczeniu usług.

§ 2. Domniemywa się, że wkłady wspólników mają jednakową wartość.

Art. 862. Jeżeli wspólnik zobowiązał się wnieść do spółki własność rzeczy, do wykonania tego zobowiązania, jak również do odpowiedzialności z tytułu rękojmi oraz do niebezpieczeństwa utraty lub uszkodzenia rzeczy stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży. Jeżeli rzeczy mają być wniesione tylko do używania, stosuje się odpowiednio w powyższym zakresie przepisy o najmie.

Art. 863 § 1. Wspólnik nie może rozporządzać udziałem we wspólnym majątku wspólników ani udziałem w poszczególnych składnikach tego majątku.

§ 2. W czasie trwania spółki wspólnik nie może domagać się podziału wspólnego majątku wspólników.

§ 3. W czasie trwania spółki wierzyciel wspólnika nie może żądać zaspokojenia z jego udziału we wspólnym majątku wspólników ani z udziału w poszczególnych składnikach tego majątku.

Art. 864. Za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiedzialni są solidarnie.

Art. 865 § 1. Każdy wspólnik jest uprawniony i zobowiązany do prowadzenia spraw spółki.

§ 2. Każdy wspólnik może bez uprzedniej uchwały wspólników prowadzić sprawy, które nie przekraczają zakresu zwykłych czynności spółki. Jeżeli jednak przed zakończeniem takiej sprawy chociażby jeden z pozostałych wspólników sprzeciwi się jej prowadzeniu, potrzebna jest uchwała wspólników.

§ 3. Każdy wspólnik może bez uprzedniej uchwały wspólników wykonać czynność nagłą, której zaniechanie mogłoby narazić spółkę na niepowetowane straty.

Art. 866 W braku odmiennej umowy lub uchwały wspólników każdy wspólnik jest umocowany do reprezentowania spółki w takich granicach, w jakich jest uprawniony do prowadzenia jej spraw.

Art. 867 § 1. Każdy wspólnik jest uprawniony do równego udziału w zyskach i w tym samym stosunku uczestniczy w stratach, bez względu na rodzaj i wartość wkładu. W umowie spółki można inaczej ustalić stosunek udziału wspólników w zyskach i stratach. Można nawet zwolnić niektórych wspólników od udziału w stratach. Natomiast nie można wyłączyć wspólnika od udziału w zyskach.

§ 2. Ustalony w umowie stosunek udziału wspólnika w zyskach odnosi się w razie wątpliwości także do udziału w stratach.

Art. 868 § 1. Wspólnik może żądać podziału i wypłaty zysków dopiero po rozwiązaniu spółki.

§ 2. Jednakże gdy spółka została zawarta na czas dłuższy, wspólnicy mogą żądać podziału i wypłaty zysków z końcem każdego roku obrachunkowego.

Art. 869 § 1. Jeżeli spółka została zawarta na czas nieoznaczony, każdy wspólnik może z niej wystąpić wypowiadając swój udział na trzy miesiące naprzód na koniec roku obrachunkowego.

§ 2. Z ważnych powodów wspólnik może wypowiedzieć swój udział bez zachowania terminów wypowiedzenia, chociażby spółka była zawarta na czas oznaczony. Zastrzeżenie przeciwne jest nieważne.

Art. 870. Jeżeli w ciągu ostatnich sześciu miesięcy została przeprowadzona bezskuteczna egzekucja z ruchomości wspólnika, jego wierzyciel osobisty, który uzyskał zajęcie praw przysługujących wspólnikowi na wypadek wystąpienia ze spółki lub jej rozwiązania, może wypowiedzieć jego udział w spółce na trzy miesiące naprzód, chociażby spółka była zawarta na czas oznaczony. Jeżeli umowa spółki przewiduje krótszy termin wypowiedzenia, wierzyciel może z tego terminu skorzystać.

Art. 871 § 1. Wspólnikowi występującemu ze spółki zwraca się w naturze rzeczy, które wniósł do spółki do używania, oraz wypłaca się w pieniądzu wartość jego wkładu oznaczoną w umowie spółki, a w braku takiego oznaczenia – wartość, którą wkład ten miał w chwili wniesienia. Nie ulega zwrotowi wartość wkładu polegającego na świadczeniu usług albo na używaniu przez spółkę rzeczy należących do wspólnika.

§ 2. Ponadto wypłaca się występującemu wspólnikowi w pieniądzu taką część wartości wspólnego majątku pozostałego po odliczeniu wartości wkładów wszystkich wspólników, jaka odpowiada stosunkowi, w którym występujący wspólnik uczestniczył w zyskach spółki.

Art. 872. Można zastrzec, że spadkobiercy wspólnika wejdą do spółki na jego miejsce. W wypadku takim powinni oni wskazać spółce jedną osobę, która będzie wykonywała ich prawa. Dopóki to nie nastąpi, pozostali wspólnicy mogą sami podejmować wszelkie czynności w zakresie prowadzenia spraw spółki.

Art. 873 Jeżeli mimo istnienia przewidzianych w umowie powodów rozwiązania spółki trwa ona nadal za zgodą wszystkich wspólników, poczytuje się ją za przedłużoną na czas nieoznaczony.

Art. 874 § 1. Z ważnych powodów każdy wspólnik może żądać rozwiązania spółki przez sąd.

§ 2. Spółka ulega rozwiązaniu z dniem ogłoszenia upadłości wspólnika.

Art. 875 § 1. Od chwili rozwiązania spółki stosuje się odpowiednio do wspólnego majątku wspólników przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów poniższych.

§ 2. Z majątku pozostałego po zapłaceniu długów spółki zwraca się wspólnikom ich wkłady, stosując odpowiednio przepisy o zwrocie wkładów w razie wystąpienia wspólnika ze spółki.

§ 3. Pozostałą nadwyżkę wspólnego majątku dzieli się między wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczyli w zyskach spółki.”

Zgodnie z ustawą z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej⁴:

„Art. 4. 1. Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną – wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą.

2. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.”

Zgodnie z rozporządzeniem⁵:

„§ 27. 1. Podatnicy są obowiązani do sporządzenia i wpisania do księgi spisu z natury towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, produkcji w toku, wyrobów gotowych, braków i odpadów, zwanego dalej „spisem z natury”, na dzień 1 stycznia, na koniec każdego roku podatkowego, na dzień rozpoczęcia działalności w ciągu roku podatkowego, a także w razie zmiany wspólnika, zmiany proporcji udziałów wspólników lub likwidacji działalności.

2. Spis z natury podlega wpisaniu do księgi także wówczas, gdy osoby prowadzące działalność gospodarczą sporządzają go za okresy miesięczne oraz gdy na podstawie odrębnych przepisów jego sporządzenie zarządził naczelnik urzędu skarbowego.

3. (uchylony)

§ 28. 1. Spis z natury powinien być sporządzony w sposób staranny i trwały oraz zakończony i zaopatrzony w podpisy osób uczestniczących w spisie.

2. Spis z natury powinien zawierać co najmniej następujące dane: imię i nazwisko właściciela zakładu (nazwę firmy), datę sporządzenia spisu, numer kolejny pozycji arkusza spisu z natury, szczegółowe określenie towaru i innych składników wymienionych w § 27, jednostkę miary, ilość stwierdzoną w czasie spisu, cenę w złotych i groszach za jednostkę miary, wartość wynikającą z przemnożenia ilości towaru przez jego cenę jednostkową, łączną wartość spisu z natury, wartość pomniejszenia, o którym mowa w § 29, ze wskazaniem pozycji spisu z natury i pozycji w księdze, z którymi związane jest pomniejszenie, oraz klauzulę »Spis zakończono na pozycji...«, podpisy osób sporządzających spis oraz podpis właściciela zakładu (wspólników), z tym że przy prowadzeniu:

1) księgarń i antykwariatów księgarskich – spisem z natury można obejmować jedną pozycją wydawnictwa o tej samej cenie, bez względu na nazwę i nazwisko autora, z podziałem na książki, broszury, albumy i inne;

2) działalności kantorowej – spisem z natury należy objąć niesprzedane wartości dewizowe;

3) działalności polegającej na udzielaniu pożyczek pod zastaw – spisem z natury należy objąć rzeczy zastawione pod udzielone pożyczki;

4) działów specjalnych produkcji rolnej – spisem z natury należy objąć niezużyte w toku produkcji materiały i surowce oraz ilość zwierząt według gatunków z podziałem na grupy.

3. Spis z natury powinien obejmować również towary stanowiące własność podatnika, znajdujące się w dniu sporządzenia spisu poza zakładem podatnika, a także towary obce znajdujące się w zakładzie podatnika. Towary obce nie podlegają wycenie; wystarczające jest ilościowe ich ujęcie w spisie towarów z podaniem, czyją stanowią własność.

4. O zamiarze sporządzenia spisu z natury w innym terminie niż na dzień 1 stycznia, 31 grudnia oraz na dzień rozpoczęcia działalności gospodarczej podatnicy są obowiązani zawiadomić w formie pisemnej właściwego naczelnika urzędu skarbowego w terminie co najmniej siedmiu dni przed datą sporządzenia tego spisu.”

Zgodnie z ustawą PIT⁶:

„Art. 8. 1. Przychody z udziału w spółce niebędącej osobą prawną, ze wspólnej własności, wspólnego przedsięwzięcia, wspólnego posiadania lub wspólnego użytkowania rzeczy lub praw majątkowych u każdego podatnika określa się proporcjonalnie do jego prawa do udziału w zysku (udziału) oraz, z zastrzeżeniem ust. 1a, łączy się z pozostałymi przychodami ze źródeł, z których dochód podlega opodatkowaniu według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1. W przypadku braku przeciwnego dowodu przyjmuje się, że prawa do udziału w zysku (udziału) są równe.”

„Art. 14. 1. Za przychód z działalności, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3, uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. U podatników dokonujących sprzedaży towarów i usług opodatkowanych podatkiem od towarów i usług za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny podatek od towarów i usług.”

-------------------

Akty prawne:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93)
2. Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1030)
3. Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2004 r. Nr 54, poz. 535)
4. Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 173, poz. 1807)
5. Rozporządzenie Ministra Finansów z 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz. U. z 2003 r. Nr 152, poz. 1475)
6. 6. Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 1991 r. Nr 80, poz. 350)

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.