Wyliczenie wartości udziałów w spółce z o. o. po śmierci wspólnika

Wstąpienie do spółki spadkobierców na miejsce zmarłego wspólnika – umowa spółki z o.o.

Z zasady udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością są dziedziczne. Jednak dziedziczenie udziałów nie musi prowadzić do wstąpienia spadkobiercy do spółki i przyznania mu uprawnień wspólnika. O tym, czy spadkobiercy zostaną wspólnikami, w istocie decydują pozostali udziałowcy. Zatem ważna jest tu treść umowy spółki, aby stwierdzić, czy Pani pasierbice w związku z dziedziczeniem udziałów po ojcu stały się udziałowcami spółki, gdyż sama umowa może ograniczyć lub wyłączyć wstąpienie spadkobierców do spółki po śmierci wspólnika. Zgodnie z art. 183 § 1 K.s.h. „umowa spółki może ograniczyć lub wyłączyć wstąpienie do spółki spadkobierców na miejsce zmarłego wspólnika. W tym przypadku umowa spółki powinna określać warunki spłaty spadkobierców niewstępujących do spółki, pod rygorem bezskuteczności ograniczenia lub wyłączenia”.

Zazwyczaj umowa spółki będzie też przewidywać całą procedurę i warunki spłaty spadkobierców, którzy nie będą wchodzić w prawa spadkodawcy. Skoro jednak nic Pani o tym nie wspomina, zakładam, że córki Pani męża weszły w prawa spadkodawcy.

Dopełnienie prawidłowej formy zbycia udziałów w spółce z o.o.

Jeżeli jednak nie chcą one korzystać z tych praw, to najprostszym sposobem na wyjście ze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest zbycie udziałów innemu podmiotowi, np. Pani. Udziały w spółce z o.o. mogą bowiem, z pewnymi ograniczeniami wynikającymi z przepisów prawa, stanowić przedmiot obrotu. Stosownie do art.180 Kodeksu spółek handlowych (K.s.h.) – zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz jego zastawienie powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Przepis ten wskazuje na minimalne wymogi formalne, jakie musi spełniać umowa sprzedaży udziałów w spółce z o.o. dla swojej ważności. Forma szczególna, do jakiej odwołuje się ww. art. 180 K.s.h. oznacza – zgodnie z art.78 § 1 K.c. – tradycyjną formę pisemną uzupełnioną poświadczeniem przez notariusza własnoręcznego podpisu (art. 96 pkt 1 Prawa o notariacie; dalej „Pr.not.”), co zgodnie z art.97 § 1 Pr.not. powinno obejmować także poświadczenie daty oraz miejsca poświadczenia, a na żądanie strony nadto godzinę dokonania czynności, oznaczenie kancelarii, jak i podpis notariusza i jego pieczęć. Jednocześnie przy dokonywaniu czynności notariusz obowiązany jest stwierdzić tożsamość osób dokonujących czynności stosownie do art. 85 § 1 Pr.not. (por. również R. Wrzecionek, Notarialne poświadczenie własnoręczności podpisu w prawie spółek, Pr. Sp. 2007, nr 9, s. 37).

Przed podpisaniem umowy ważne jest, aby zweryfikować, jakie warunki są wymagane do skutecznego zbycia udziałów. Ograniczenia w tym zakresie mogą być zawarte w umowie spółki. Umowa spółki może uzależnić możliwość zbycia (darowizna, sprzedaż) udziałów np. od zgody spółki. Jeśli natomiast umowa spółki nie zawiera żadnych szczególnych ograniczeń, to przyjmuje się, że taką zgodę wydaje zarząd. Zgoda powinna mieć formę pisemną, ale umowa spółki może przewidywać surowsze warunki udzielenia zgody.

Umowa darowizny udziałów w spółce z o.o.

Zawarcie umowy darowizny udziałów, co do zasady, wywołuje skutki jedynie między stronami tej umowy. Aby zmienić ten stan rzeczy, spółka musi jednak być zawiadomiona o zawarciu umowy. Zawiadomienie może przekazać zarówno darczyńca, jak i obdarowany. Należy w nim wskazać strony umowy i ilość nabytych udziałów. Trzeba do niego dołączyć egzemplarz umowy (z podpisem notarialnie poświadczonym). Z chwilą zawiadomienia przez jednego z zainteresowanych o fakcie zbycia przejście udziałów staje się skuteczne wobec spółki (art. 187 K.s.h.). Od tego momentu nabywca może już uczestniczyć w zgromadzeniu wspólników. Następnie spółka powinna zgłosić zaistniałą zmianę do sądu rejestrowego, aby zaktualizować księgę udziałów spółki. Zgłoszenia trzeba dokonać, zarówno gdy w wyniku transakcji zmienia się grono takich wspólników, jak i gdy dochodzi tylko do zmiany ilości lub łącznej wysokości posiadanych przez nich udziałów. Należy także zgłosić wspólnika do CRBR (Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych) – jeśli nowy wspólnik posiada więcej niż 25% wszystkich udziałów, bowiem należy w takiej sytuacji zaktualizować dane spółki z o.o. w CRBR.

Darowizna udziałów w spółce a podatki

Nabycie udziałów przez osobę fizyczną tytułem darowizny podlega podatkowi od spadków i darowizn, przy czym obowiązek podatkowy ciąży na obdarowanym. Wynika tak z art. 1 ust. 1 oraz z art. 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Wysokość podatku uzależniona jest od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca. Kwestie przynależności do poszczególnych grup i wysokości podatku uregulowane są w art. 14 i art. 15 ustawy. W razie gdy wartość rynkowa udziałów nie przekracza kwoty wolnej od podatku wynoszącej obecnie 10 278 zł, to darowizna nie podlega opodatkowaniu. Przy tym kwotę wolną odnosi się do wartości majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie. W terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego (zasadniczo zbiegającego się z chwilą zawarcia umowy darowizny) darczyńca ma obowiązek złożyć zeznanie podatkowe na formularzu SD-3.

Darowizna udziałów nie skutkuje po stronie obdarowanego powstaniem przychodu podlegającego opodatkowaniu PIT.

Podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają umowy darowizny w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy (art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. d ustawy o PCC). Tym samym darowizna udziałów w spółce, niezwiązana z przejęciem długów i ciężarów, nie będzie czynnością opodatkowaną podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Sprzedaż udziałów w spółce z o.o.

Jak pisałam, zbycie udziałów w spółce z o.o. jest jednym z podstawowych praw jej wspólnika i nie może być ono wyłączone przez zapisy w umowie spółki. Kodeks spółek handlowych wskazuje, że możliwe jest zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału. Zbycie (sprzedaż) udziałów skuteczne jest wobec spółki od chwili jej zawiadomienia o zbyciu wraz z dowodem zawarcia umowy zbycia. Spółka powinna otrzymać te informacje od dowolnej strony umowy zbycia. Fakt, że spółka wyraża zgodę na zbycie, nie powoduje, iż wie ona o zawartej umowie. Taka zgoda dotyczy bowiem zdarzenia przyszłego i spółka nie ma wpływu na termin zawarcia umowy. Dopiero z chwilą zawiadomienia spółki nabycie udziałów staje się skuteczne wobec niej. Tak jak przy darowiźnie, rodzi to po stronie spółki obowiązek zaktualizowania listy wspólników oraz złożenia jej do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (KRS). Zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz zastawienie udziału umowa spółki może uzależnić od zgody spółki albo w inny sposób ograniczyć (art. 182 § 1 K.s.h.). Procedura wyrażenia zgody na sprzedaż udziałów może być ukształtowana w zasadzie dowolnie. Jeśli umowa spółki precyzuje, że zgodę na zbycie muszą wyrazić wspólnicy, zgodę na sprzedaż udziału wyraża zarząd spółki w formie pisemnej. Gdy zarząd jest jednoosobowy – wystarczy podpis jego jedynego członka. Gdy zarząd jest wieloosobowy – konieczna jest decyzja (uchwała) zarządu, ona stanowi wyrażenie zgody. Decyzja taka podejmowana jest według reguł ustalonych dla organów kolegialnych. W praktyce spółka zawiadamia pisemnie o wyrażeniu zgody lub jej braku, załączając do pisma kopię podjętej uchwały. Uchwała oraz pismo podpisywane są stosownie do obowiązujących w spółce zasad reprezentacji.

Bez względu na to, czy w umowie spółki są jakiekolwiek ograniczenia zbywalności udziałów, czy nie, należy pamiętać o wymogach ustawowych z tym związanych:

• zawarcie umowy sprzedaży – umowa sprzedaży udziałów powinna być w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi;
• zawiadomienie spółki o sprzedaży udziałów – po podpisaniu umowy sprzedaży udziałów i przejściu własności udziałów na nową osobę (nowego wspólnika) należy zawiadomić spółkę (zarząd) o tej zmianie, załączając umowę sprzedaży udziałów;
• zmiana wpisu w księdze udziałów;
• wniosek do KRS – zarząd jest zobowiązany po zmianie wspólnika złożyć wniosek do KRS o wpis zmian;
• podatek PCC – kupujący udziały ma 14 dni od dnia zawarcia umowy sprzedaży do wysłania deklaracji PCC-3.
• aktualizacja w CRBR – w sytuacji ww. opisanej.

Wycena wartości udziałów, deklaracja SD-Z2

wartość udziałów w spółce ustala się zgodnie z art. 8 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (j.t. Dz. U. z 2004 r. Nr 142, poz. 1514 z późn. zm.), który stanowi, że wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych przyjmuje się w wysokości określonej przez nabywcę, jeżeli odpowiada ona wartości rynkowej tych rzeczy i praw, bądź oświadczenie stron złożone przed notariuszem o wartości przedmiotu darowizny czy też zeznanie podatkowe obdarowanego bądź zgłoszenie, o którym mowa w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn. Wystarczającym dokumentem określającym wartość rynkową udziałów z dnia darowizny będzie również wycena udziałów dokonana na dzień darowizny przez uprawnionego biegłego rzeczoznawcę majątkowego, o ile będzie ona zgodne z treścią art. 8 ustawy o podatku od spadków i darowizn. US będzie się posługiwał ww. wyceną. Jeżeli spółka nie przynosi zysków, należałoby się kierować wysokością kapitału spółki i ilości udziałów i tak obliczyć wartość udziału.

Jeśli masz podobny problem prawny, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) w formularzu poniżej  ▼▼▼