Przekazanie udziałów w spółce z o.o.

W Pana sytuacji jest jeden istotny fakt, a mianowicie to, że spółka, jak to Pan ujął, jest „rolna”. Jak mniemam, oznacza to, że jest ona właścicielem nieruchomości rolnych.

Może Pan sporządzić testament i zapisać w nim swoje udziały dzieciom. Najlepiej zrobić to w postaci zapisu windykacyjnego w testamencie notarialnym. To jest możliwe za Pana życia. Wtedy dzieci stałyby się właścicielami udziałów z dniem Pana śmierci. Musiałyby uzyskać jednak potwierdzenie swych praw do spadku w postaci: sądowego stwierdzenia nabycia spadku lub notarialnego poświadczenia dziedziczenia. Ta druga forma jest szybka i niedroga.

Nie jest możliwe zawarcie umowy miedzy Panem a dziećmi, w której wyniku ustalono by, że w razie Pana śmierci one odziedziczą udziały. Jak stanowi Kodeks cywilny:

„Art. 1047. Z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w tytule niniejszym umowa o spadek po osobie żyjącej jest nieważna.

Art. 1048. Spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim. Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego”.

Umowa zrzeczenia się dziedziczenia jest jedyną dopuszczalną umowa między spadkodawcą a spadkobiercą zawartą za życia spadkodawcy.

Jeżeli chciałby Pan przekazać udziały dzieciom obecnie, to w pierwszej kolejności powinien Pan ustalić, czy umowa spółki zawiera jakieś regulacje ograniczające zbywanie udziałów, przewiduje uzyskanie zgody spółki na ich zbycie, wspólnicy maja prawo pierwszeństwa ich nabycia.

Stosownie go Kodeksu spółek handlowych:

„Art. 182. § 1. Zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz zastawienie udziału umowa spółki może uzależnić od zgody spółki albo w inny sposób ograniczyć.

§ 2. Jeżeli zbycie uzależnione jest od zgody spółki, stosuje się przepisy § 3–5, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

§ 3. Zgody udziela zarząd w formie pisemnej. W przypadku gdy zgody odmówiono, sąd rejestrowy może pozwolić na zbycie, jeżeli istnieją ważne powody.

§ 4. W przypadku, o którym mowa w § 3, spółka może w terminie wyznaczonym przez sąd rejestrowy przedstawić innego nabywcę. W razie braku porozumienia cenę nabycia i termin jej zapłaty ustala sąd rejestrowy na wniosek wspólnika lub spółki, po zasięgnięciu, w miarę potrzeby, opinii biegłego.

§ 5. Jeżeli wskazana przez spółkę osoba nie uiściła ceny nabycia w wyznaczonym terminie, wspólnik może rozporządzać swobodnie swoim udziałem, jego częścią lub ułamkową częścią udziału, chyba że nie przyjął oferowanej zapłaty”.

Możliwe są następujące sytuacje:

1. umowa spółki nie zawiera żadnych ograniczeń ani nie wymaga zgody spółki,
2. umowa spółki zawiera ograniczenia oraz wymaga zgody spółki na zbycie,
3. umowa spółki wymaga zgody spółki.

Gdy umowa spółki zawiera ograniczenia – konieczne jest ich przestrzeganie. Po pokonaniu ograniczeń lub dostosowaniu się do nich można przystępować do zawierania umowy.

Jeżeli umowa spółki wymaga zgody spółki na zbycie (nawet nieodpłatne) – konieczne jest jej uzyskanie stosownie do treści umowy spółki. Gdy umowa spółki nie wskazuje sposobu wyrażenia zgody – to zgodę w imieniu spółki wyraża zarząd. Po uzyskaniu zgody spółki można przystępować do zawierania umowy.

Jeżeli umowa spółki nie zawiera takich regulacji jak wyżej w pkt 2 i 3, to nie ma potrzeby uzyskiwania zgody spółki oraz przestrzegania ograniczeń.

W każdym z tych przypadków konieczne jest jeszcze wzięcie pod uwagę:

Tego, czy według umowy wspólnicy maja prawo pierwszeństwa nabycia udziałów od Pana lub prawo pierwokupu; jeżeli tak, należałoby doprowadzić do tego, aby wspólnicy zrezygnowali z tych praw przed zbyciem udziałów przez Pana.

Tego, czy spółka jest właścicielem nieruchomości rolnych. Jeżeli NIE – można przystępować do zawierania umowy; jeżeli TAK – to w rachubę wchodzić mogą ograniczenia wynikające z ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego. A mianowicie od 1 maja 2016 roku Agencja Nieruchomości Rolnych ma prawo pierwokupu udziałów i akcji w spółkach handlowych, które posiadają nieruchomości rolne o powierzchni powyżej 0,3 ha/

Jednakże stosownie do wskazanej ustawy:

„Art. 3a. 1. Agencji działającej na rzecz Skarbu Państwa przysługuje prawo pierwokupu udziałów i akcji w spółce prawa handlowego, która jest właścicielem nieruchomości rolnej.

Przepisu ust. 1 nie stosuje się w przypadku zbywania:

1) akcji dopuszczonych do obrotu na rynku giełdowym w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. z 2014 r. poz. 94, z późn. zm.);

2) udziałów i akcji na rzecz osoby bliskiej”.

Według ustawy – definicje ustawowe:

• „nieruchomość rolna” – należy przez to rozumieć nieruchomość rolną w rozumieniu Kodeksu cywilnego, z wyłączeniem nieruchomości położonych na obszarach przeznaczonych w planach zagospodarowania przestrzennego na cele inne niż rolne;
• „gospodarstwo rolne” – należy przez to rozumieć gospodarstwo rolne w rozumieniu Kodeksu cywilnego, w którym powierzchnia nieruchomości rolnej jest nie mniejsza niż 1 ha;
• „gospodarstwo rolne” – należy przez to rozumieć gospodarstwo rolne w rozumieniu Kodeksu cywilnego, w którym powierzchnia nieruchomości rolnej jest nie mniejsza niż 1 ha;
• „prowadzenie działalności rolniczej” – należy przez to rozumieć prowadzenie działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej, w tym produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej;
• „osoba bliska” – należy przez to rozumieć zstępnych, wstępnych, rodzeństwo, dzieci rodzeństwa, małżonka, osoby przysposabiające i przysposobione;
• „nabycie nieruchomości rolnej” – należy przez to rozumieć przeniesienie własności nieruchomości rolnej lub nabycie własności nieruchomości rolnej w wyniku dokonania czynności prawnej lub orzeczenia sądu albo organu administracji publicznej, a także innego zdarzenia prawnego;
• „właściciel nieruchomości rolnej” – należy przez to rozumieć również współwłaściciela nieruchomości rolnej.

Jak z tego wynika, zbycie w dowolnej formie udziałów w spółce będącej właścicielem nieruchomości rolnych na rzecz osoby bliskiej nie rodzi po stronie ANR prawa pierwokupu udziałów.

Zatem przy darowiźnie udziałów dzieciom:

• można sobie prawem pierwokupu ANR nie zawracać głowy,
• ale trzeba zwrócić uwagę na możliwe prawo pierwszeństwa lub prawo pierwokupu po stronie wspólników (wynikające z umowy).

Jeśli masz podobny problem prawny, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) – link do formularza z indywidualną pomocą prawną »